VRIJDAG 4.
Weer een jaar ouder.
Ik droom van een witte 4de februari, maar geen vlokje aan de einder. Sinds de tweede wereldoorlog lijken de winters nergens meer op. Dat was in 1938 wel even anders. Alles was toen wel even anders. In
Het feit dat we het voortdurend hebben over "theatervernieuwing" en niet over "theaterrevolutie" is een curiosum op zichzelf. Het duidt op een schoksgewijze ontwikkeling die niet uit wijsheid, maar uit boosheid geboren wordt en die achteraf zelfs geen ontwikkeling blijkt, maar een geïsoleerd, binnen een streng afgebakende tijd en plaats lokaliseerbaar feit. Een feit en geen verschijnsel: verschijnselen ontwikkelen zich in tijd en ruimte, feiten niet. Binnen een volmaakte stilstand wordt aldus van tijd tot tijd uit pure balorigheid een hoopgevende produktie geboren, maar die nooit een echte golfbeweging doet ontstaan. Immers: de balorigheid wordt al snel gerecupereerd, van haar revolutionaire wortels afgesneden, de barrikadisten van gisteren zijn de generaals van vandaag. Het verschijnsel theater in dit land is perfect te omschrijven als de rooms-katolieke stelling dat lekker neuken niet bestaat: neuken is altijd voor de voortplanting en verder geen diepzinnigheid, laat staan erotische fantasie. Wie, dat gedram uiteindelijk beu, een leuke variatie bedenkt, blijft met uitgeputte fantasie in die variatie steken of keert algauw terug naar het vertrouwde gedram. Vertrouwd: het woord alleen al! Het valse gevoel van veiligheid, het burgerlijk adagium, het ontbreken van vertwijfeling, het zich inkapselen in weldenkendheid of de uiteindelijke vertrouwdheid van een grondeloze frustratie, die voor creatieve motoriek wordt aangezin. Vanaf dat moment krijgt ook het begrip "kwaliteit" een kwalijke betekenis, omdat het label gehanteerd dreigt te worden voor alles en om het even wat vanuit de zijlijn komt en dus in letterlijke buitenspelpositie een doelpunt scoort. Hier wordt de leepheid gelauwerd en niet de kunde, laat staan het inzicht. Hier wordt de briljante leegheid voor vol aangezien. Hier wordt tot kwaliteitstheater verheven wat zich afzet tegen de jammerkloot (*), al is het even verhullend, onduidelijk, nietszeggend, koud, maatschappelijk bevroren, ver van duiding, kritiek, revolutionaire spiegelfunctie en biedt het geen andere lezing, geen inzicht en vooral geen alternatieven voor de grote samenzwering, het grote verhullingsmechanisme van deze samenleving. "Zich afzet tegen": frustratie, zoals eerder geconstateerd. Deromantisering, poging tot ont-burgerlijking, vormvernieuwing als de zoveelste pietluttigheid van het ingekapselde ego, als een nieuwe mode, als een allang achterhaald en tot nieuwe burgerlijkheid verworden, want niets verduidelijkend cynisme, nihilisme en ga maar door, op het hooste toerental, terwijl de wielen zich gek blijven draaien in een weliswaar andere polderklei, maar polderklei evengoed.
Het is maar dat ik sinds het vorige nummer van dit blad in die alweer snel dichtgroeiende en alweer zo goed als onbewogen vijver van wat men "de nieuwse esthetiek" is gaan noemen - wat een rotterm, maar wat (o ironie) een letterlijk en perfect toepasselijke - een aantal dingen heb gezien die alleen maar wild om zich heen sloegen zonder alternatieven te bieden of die mij niet toestonden te weten te komen waar ze eigenlijk over gingen. De eerstgenoemde en de minst erge, omdat ze tenminste duidelijk zijn in hun bedoelingen, worden door mensen die er blijk van hebben gegeven toch wel enig inzicht in het verschijnsel theater te bezitten, terecht, zij het soms wat ongenuanceerd, afgeschreven voorbeeld: De Witte Kraai in Romeo en Juliette en Van een geestrijk ridder - in eerstgenoemd geval met meer recht afgeschreven dan in het tweede, en over het waarom daarvan moeten de contestanten maar eens grondig nadenken). De laatstgenoemde (waar gingen ze eigenlijk over?) dreigden door dezelfden voor vol te worden aangezien al is het onderwerp ervan weinig meer dan briljante leegte en ergerlijke modieusheid, opgeblazen tot een weliswaar kleurige ballon, maar die - ondoorgrondelijkheid van de fysica - bij het doorprikken zelfs geen knal geeft, zelfs geen scheet laat, zelfs nauwelijks, en dan nog binnensmonds, floep zegt (voorbeeld : Arca met
"
Laten we overigens wel wezen: zolang dit verschijnsel blijft rondhangen in vrije produkties en kleinere gezelschappen en niet stormenderhand de grote schouwburgen verovert, heeft het niets verontrustends en is het dus rijp voor een vervlakking binnen zichzelf. Dient eraan herinnerd dat in
(*) Zie
Auteur Wim Van Gansbeke
Publicatie Etcetera, 1983-03, jaargang 1, nummer 2, p. 56
Trefwoorden verschijnsel • montering • afgeschreven • afzet • gedram • geestrijk • polderklei • verheldering • lezing • vlaanderen
Namen Biddende Boeren • Clavigo • Duitsland • ET QUE • Freek de Jonge-syndroom • Goethe • Incestueuze Intellectuelen • KNS-en • KVS-en • Kamagurka-effect • Leute met • Maria Magdalena • Mistero Buffo • NOM DE DIEU • Oostende • Tasso • Til's • Treffelijke Tuinders • Vlaamse • Vlaanderen • Wim Van Gansbeke • ZIJN
Development and design by LETTERWERK