"Een eenheid smeden als in een compositie"
"Veel kindertheater is niets meer dan snoepgoed"
Wie troost Muu, de voorlaatste produktie van het Speeltheater, is dezer dagen te zien op het belangrijke kindertheater in de
1987 was een topjaar voor het Speeltheater. In één ruk ging de subsidie van 10 miljoen naar 16,5 miljoen frank omhoog en tevens werd het gezelschap gelauwerd met de Signaal-prijs, een initiatief van de Federatie van Erkende Vlaamse Culturele Centra met als doel het Vlaamse kinderen jeugdtheater te stimuleren.
Sinds in 1978
De sfeer van prille produkties als
Maar dat vindt
Dit jaar werden drie stukken gemonteerd.
Wanneer we haar ontmoeten in het
bestaande teksten en andere die altijd weer op zoek gaan, worstelen om iets van zichzelf naar buiten te krijgen, vorm te geven. Ik hoor tot de tweede categorie. Anders was ik na mijn opleiding toch gewoon stukken gaan regisseren die bestonden."
U speelde met de idee ooit dat hele internationale jeugdtheaterfestival naar
"Men gaat er in de raad van
Een compositie
Maar voor
"Ja, maar dat werkje is niet vertaald. Ik kocht het al 20 jaar geleden, omdat ik het zo mooi vond. Laat ons zeggen dat het als inspiratiebron diende. Uitgaande van wat we zagen in de tekeningen waar zoveel sfeer inzit, zijn we ideeën beginnen verzamelen. Vergeet niet, theater maken is een wanhopig realistisch ding. Je kunt er goed over praten, maar het moet beeld worden, een lichaam krijgen. Iemand moet beginnen met zijn lijf, zijn klank, zijn beweging. Iedere keer weer. Als een stuk af is zegt iedereen "Ah, ja, dat is mooi, of zoiets", maar dan denk ik, ja de strijd om daar toe te komen. De eerste weken hebben we gewerkt op beweging, veel op adem ook, op klanken, ritmes, piepen, schreeuwen, prachtige liederen, noem maar op, tot iedereen zijn taal uitgevonden had. Het is als een jager die rond het bosje sluipt waar zijn prooi zit, zo sluip je als theatermaker rond, probeer je allerlei invalshoeken, baken je het terrein af. De wisselwerking met de acteurs die bereid zijn op basis van een redelijke abstractie te werken maakt het spannend."
Is dat een onderdeel van de zogenaamde
"Men wil altijd alles in hokjes duwen, men durft van ons theater niet te erkennen dat wij stellen dat voor ieder proces al werkend andere methodes ontstaan. Er is geen methode. Dat zou te gemakkelijk zijn, dan konden we 10 produkties van hetzelfde soort maken, dat doen we niet. Je hebt verworvenheden, métier, je weet zo kan ik het beste werken aan een begin. In Muu hebben we heel lang op adem gewerkt, op vitale dingen, dan komt er klank bij, maar woorden zijn soms verhullend. Na die fase heb ik aan de vier acteurs gevraagd voor hun figuur een taal te maken. Dan ben ik compleet verrast als
Met decorateur
"Die mensen zijn van groot belang. Ook
Die eenheid tussen muziek, klank, beweging, licht, woord als in een muziekcompositie is dat de nieuwe richting van het Speeltheater?
"De pijlers van dit theater zijn zin voor experiment, inspiratie en betrokkenheid. De ruimte voor experiment, wat eigenlijk onderzoek betekent, is groot. Als iemand gegrepen is, overtuigd, ja dan kan het. Maar wat mezelf betreft wil ik produkties die zo'n eenheid uitstralen. Ik zit nu op die ader en wil er nog even op doorgaan."
De oer-emoties
Muu drijft toch veel op sfeer, een herkenbare sfeer die door de zaal joeg en zowel de volwassenen als de kinderen trof. De term kindertheater blijkt vaak misleidend, want er is theater bij dat iedereen kan aanspreken?
"Weet je wat ik denk. Ik vind dat alles emotie is. Nu zijn er basisemoties, noem het oeremoties die voor iedereen gelden. Ook voor kinderen. Zij staan er nog het dichtst tegenaan. Volwassenen hebben ze wat zoek gemaakt, maar ik denk niet dat we ze kwijt geraken. Wel willen we niet geconfronteerd worden met heel hevige, pure bijna naakte dingen. Die duwen we weg. En we geven allerlei verwarrende verklaringen, van het ligt toch complexer en zo, om dat maar niet te moeten erkennen. Als je nu die emoties kunt pakken, in klank en beweging, in taal, maakt het niet zoveel uit voor wie je speelt. Men herkent het, ook de volwassene, die het dikwijls als een opluchtende, bevrijdende ervaring ziet. Soms ligt dat in een detail. Gelukkig is het dan een kindervoorstelling en moet je er verder niet meer over piekeren. We speelden onlangs in
U wordt wel spinnijdig wanneer men het kindertheater niet ernstig neemt?
"Ik moet daarin eerlijk zijn, "het kindertheater", ik weet niet eens wat het is. Je moet daar in commissies over praten, ik wil wel, maar meer en meer wil ik mijn energie geven aan wat ik zelf wil zeggen, zelf wil doen met dit gezelschap. "
Maar U werkt toch wel grotendeels voor kinderen? Waarom maakt U dan geen theater tout court?
"Kijk, je hebt mensen die gaan echt theater maken voor kinderen. Bij mij is dat niet zo, mijn kanaal leidt gewoon naar kinderen. Zolang ik besta heb ik een bijzondere geboeidheid voor kinderen. Ik heb jaren projecten gedaan met kinderen, nog steeds geef ik dolgraag dramalessen, maar voorlopig doe ik geen produkties meer met kinderen. Ik merk dat die ader even is gestopt."
Wat is dan de funktie van de dramalessen in het
"De idee dat kinderen met theater kunnen bezig zijn vind ik heel belangrijk. Gelukkig vind ik steeds goede dramadocenten, die niet voor hun eigen glorie gauw een produktie met kinderen willen opzetten. Dan heb je het gevaar dat je je vormen gaat opleggen en dan zie je dezelfde patroontjes als je 's avonds in het volwassenentheater ziet. Het moet een samengaan zijn, juist dat eigene dat kinderen hebben in vormgeving, zeggingskracht eruit kunnen halen."
Die kinderen wordt U nooit moe?
"Nee, helemaal niet zelfs. Ik blijf er door geboeid. Zoals ik reeds zei, dat is mijn kanaal. Als ik aan Karel Eykman, of Joke Van Leeuwen vraag: "Waarom voor kinderen?", dan is het antwoord, ja dat is gewoon zo. Of neem
lijf. Dat gebeurt zo veel in het kindertheater. Kinderen houden van kleurtjes, dus vlam er maar wat roze en blauw op. Volwassenen pretenderen te weten hoe kinderen zijn. Deels is dat wel zo, maar het is pas helemaal zo wanneer die volwassenen bereid zijn te woelen in zichzelf, op zoek naar de basisemoties en gevoelens."
Somberder thema's
Een fase die vaak wordt overgeslagen?
"Er is veel veranderd, ik zie prachtige dingen. Nu is er een andere stroming. Volwassenen die in het avondtheater hun eigen werk niet kwijt kunnen maar toch het gevoel hebben dat ze iets willen, komen naar het kindertheater. Dat echter veel kwetsbaarder, brozer is, minder muren om zich heen heeft. Ze maken projecten waarvan ze bij hoog en laag beweren dat het kindertheater is, maar het zijn produkties die vooral voor henzelf interessant zijn. Maar er zijn geen recepten of methodes. Een kind voelt haarscherp aan wat echt en vals is. Dus moet je iedere keer weer op zoek om de dingen vorm te geven. Effectjes, vastgeroeste procédés doen het niet. Kindertheater heeft ook een enorme rijkdom. Weet je, overal in de wereld is theatrale vernieuwing ontstaan vanuit de kindertheaters. Maar omdat kindertheaters ook vanuit een economische zwakte, dat niet hard kunnen maken, hebben ze het even vaak niet kunnen doorduwen. In
Het mag nu blijkbaar in het kindertheater, somberder thema's aansnijden?
"Het heeft te maken met jezelf. Waar ben ik in theater mee bezig? Eén van die dingen is onvermogen. De verwarring die ontstaat uit het net niet communiceren, angsten. In wezen zijn al mijn stukken ontzettend triest. Alleen maakt mijn ironie dat er happen humor tussenzitten. Onvermogen, ja, maar laat ons daar een keer mee lachen, dat bindt ons. Je hoeft dat niet te verstoppen tegenover kinderen. Als je compleet jezelf bent komt het wel over, of het nu kinderen of volwassenen zijn. Reacties van kinderen zijn natuurlijk heel belangrijk. Maar ik meet andere dingen dan men weïeens denkt. Ik let op al die kleine dingen, lachen, wriemelen, op het puntje van de stoel gaan zitten. Want na afloop met de kinderen praten, ach, kinderen vinden toch alles prachtig. Dat is juist de verwarring. Er zijn voorstellingen die een zak snoepgoed zijn en snoep eet ieder kind. Zoals een zak frieten van tijd tot tijd ook lekker is. Maar dan moet je dat toegeven. Ik kies daar niet voor, dat zit niet in mij. Kinderen zijn soms heel intelligent. Op het einde van Muu zit het meisje huilend vooraan. Muu probeert haar te troosten met de woordjes
U vergeleek het Speeltheater ooit met een meloen met vele schijfjes. Met En-fantillages ging het bewust richting volwassenen. Het werkterrein verbreedt zich, strekt zich nu uit van zeg maar 4-jarigen tot volwassenen en alle leeftijden daartussen. Een bewuste strategie?
"Nee, dat groeit zo. Mensen interesseren mij, als ze een artistieke gegrepenheid hebben. Dat wil niet zeggen dat ik het met alles eens ben. Er zijn mislukkingen, die zijn inherent aan een levend beroep als dit. Maar ik word selectiever betreffende de dingen waarvan we denken daar willen we mee doorgaan. Er is inmiddels een hele grote cirkelbeweging van mensen die bij ons zijn weggegaan maar soms terugkeren. Heel veel jonge acteurs komen solliciteren. Ik ben beïnvloedbaar, dat is één van mijn positieve maar ook negatieve kanten. Wat sommige mensen over je zeggen, kritieken, dat trek ik mij aan, daar kan ik soms nachten van wakker liggen. Het kan zeer diep gaan, tot ik zeg "ik kan het niet". De totale twijfels. Maar als ik dan kinderen ademloos naar dat
De toekomst
Kan U iets meer vertellen over de plannen voor volgend seizoen en projecten die U in uw hoofd hebt?
"Op 25 mei, op
Financieel gaat het het Speeltheater toch voor de wind, de beperkingen van het subsidiesysteem in acht genomen? Jullie spelen 280 voorstellingen dit seizoen, zijn goed thuis in Nederland?
"Laat ons hopen dat we financieel nog wat vooruit gaan. Maar denk eens na: 25 mensen voltijds in dienst, 16,5 miljoen frank subsidie. Wat krijgt een dergelijk theater in de avondproduk-tie? 34 miljoen frank. De lonen zijn hier hetzelfde, maar gezien je voor kinderen speelt zijn de inkomsten twee derde lager. We zijn een reisgezelschap, hebben meer kosten aan decors en transport. Waarom schopt niemand die hele boel eens door elkaar, er zijn zoveel gezelschappen die grijs blijven doorwerken, met theatermakers die niets te zeggen hebben. Muu en
Karel Van Keymeulen
Auteur Karel Van Keymeulen
Publicatie Etcetera, 1988-05, jaargang 6, nummer 21-22, p. 56-59
Trefwoorden kinderen • kindertheater • speeltheater • volwassenen • goliath
Namen Adrian Mole van Sue Townsend • Aimé De Lignière • Andrei Ivaneanu • André Vermaerke • Ariane Mnouchkine • Belgische • Bonn • Craig Weston • David en • De Boot • Deesje van Joke Van Leeuwen • Den Bosch • Den Haag • Denemarken • Dol-le-Domme-Dametjes • Enfantillages van Raymond Cousse • Engeland • Escapade • Europa • Europese • Eva Bal • Finland • Frans Van Der Aa • Gent • Goliath • Het Speeltheater • Het kindertheater • IJslandse • Ineke Nijssen • Italiaanse • Italo Calvino • Jaak Van De Velde • KVS-akteur • Koningen • Kurt Defrancq • Le Tapis Plein • Mevrouw Smit • Mia Grijp het Speeltheater • Ministerie van Cultuur • MoMo-Mo • Moemverhalen • Muutje • Nacht • Nederlandse • Paul Carpentier • Peter Lorré • Picasso • Querido • Roald Dahl • Shakespeare • Signaaldag • Speel-teater • Speeltheatergebouw • Speeltheatergeheel • Speeltheatermetode • Steffan Göthe • Stratford-Upon-Avon • Swan Theatre • Tove Jansson • Tsjech • Utrechtse • Van Goghs Parijse • Vancouver • Vlaanderen • Vogelvrij • Vreemd • Wenen • Wie Troost Muu • Wiener Festwochen • Zweden • Zweedse
Development and design by LETTERWERK