LEUVEN -- Een paar jaar geleden was in ‘t Stuc een nogal ongebruikelijke versie van "An Ideal Husband" van Oscar Wilde te zien. Ongebruikelijk, niet alleen omdat alle acteurs regisseurs waren, maar vooral door de wijze waarop ze hun tekst debiteerden, alsof ze nog aan het zoeken waren wat er nu eigenlijk in de tekst te lezen viel, en een voorlopig balans ter overweging voorlegden. Die werkwijze is zowat het waarmerk van maatschappij Discordia -- het beste gezelschap van het ogenblik volgens Nederlandse critici -- gebleven. Aan ‘t Stuc de eer om ze als eerste in Vlaanderen geïntroduceerd te hebben. Nadat ze eerder al "The circle" van Somerset Maugham brachten waren ze onlangs weer te gast in ‘t Stuc met twee nieuwe delen uit hun cyclus komedies: "The Philanderer" van G.B.Shaw en de "Sunshine Boys" van Neil Simon.
In de regie van deze stukken wordt de lach er niet "ingeramd", er wordt niet gespeculeerd op een overdreven gestiek of gags om het stuk te doen slagen; er worden eerder "leestekens" en enkele zeldzame uitroeptekens geplaatst in de tekst, om het mechanisme van de theatrale humor even te laten oplichten. Maar ook op de regieaanwijzingen buiten de eigenlijke dialoog van de acteur wordt weinig acht geslagen.
Dat blijkt het duidelijkst (maar niet alleen daar) in decor en kostumering. Het decor bv. is nooit meer dan een paar schermen die de noodzakelijke opkomsten en afgangen mogelijk maken, en een eigen leven leiden dat, door de aankleding van de schermen, parallel loop met, of haaks staat op wat erop de scène gebeurt. De klassieke trucs uit het komische genre worden uiterst zelden aangewend, en dan nog enkel om iets te signaleren, bv. een onverwachte ommekeer in de plot.
Zo loopt René Eljon als Dr. Perrymore in "The Philanderer" plots komisch wanhopig gesticulerend op de achtergrond voorbij; blijkt achteraf dat ze de ziekte die zijn naam draagt, zijn ontdekking, helemaal niet bestaat. Gilletjes en driftige pasjes worden door Annet Kouwenhoven in "The Philanderer" aangewend om te illustreren hoe sterk de humor in de tekst drijft op een nogal typisch vrouwenbeeld. Eigenlijk is Discordia volledig afgestapt van de mythe dat je, je kan "inleven" in een rol. Ze gebruiken wat er is, de mimiek, de manier van bewegen, het lichaam van de acteurs, en als dat zo uitkomt worden die aangewend om iets aan te strepen in de tekst. Een middel als alle andere.
Flinterdun
Door die werkwijze vallen minder goede komedies, zoals het kassucces "The Sunshine Boys" al snel door de mand, als je ze vergelijkt met stukken van bv. Maugham. Het gegeven van "The Sunshine Boys" is flinterdun: twee vaudeville acteurs zijn elf jaar voor het stuk begint uit elkaar gegaan, en worden nog eenmaal gevraagd om samen op te treden. Ze kunnen elkaar echter niet meer luchten. Op dit gegeven wordt een eindeloze reeks "one-liners" geënt, en een aantal komische situaties zijn steeds nieuwe aanleidingen om hun bekvechten te laten voortduren.
Omdat er geen gerammel met deuren en telefoons (ongeveer zoals de ouderwetse taarten) op scène te zien zijn (het wordt in de tekst al genoeg vermeld
) merk je al snel dat het hele stuk aan die ene uitgangssituatie en een reeks puntige uitspraken opgehangen is, en niet sterk genoeg is, om avondvullend te zijn. In de laatste scène -- opnieuw gekibbel -- wordt de zegging dan ook steeds onduidelijker, alsof het beeld langzaam uitgedraaid wordt.
Shaws humor in "The Philanderer" is veel geraffineerder: de uitgangssituatie op zich is reeds behoorlijk potsierig, het soort personages en de toestanden waarin ze terechtkomen, de conflicten in de opvattingen die tot misverstanden leiden worden heel raak weergegeven in de dialogen, en er zijn ook een paar leuke oneliners in het stuk.
Uitgangspunt voor het stuk is Ibsens idee over het huwelijk als een voor de vrouw vernederend instelling, dat in Shaws tijd in Engeland een golf van opschudding veroorzaakte. In het stuk zien we een aantal aanhangers van die moderne ideeën die lid zijn van een club waar geen mannelijke mannen en geen vrouwelijke vrouwen toegelaten worden. Iedereen is dan ook in en herensmoking gekleed. Al snel blijkt dat de meeste protagonisten baf weinig snappen van Ibsens ideeën, en ze gebruiken als rechtvaardiging voor hun nogal banale zaakjes. Een van de meest geslaagde producties van Discordia tot nog toe.
Voor wie er niet genoeg van krijgt Discordia aan het werk te zin in komedies tot 29 juni brengen ze in de Toneelschuur te Haarlem, "Der Menschenfreund" van Hans Magnus Enzensberger. (PTJ)
