Date 1987-12-19

Publication De Standaard

Performance(s) Hitchcock's driesprong

Artist(s) Frans Strijards

Company / Organization Artikelen en Projekten

Keywords manfred • driesprong • strijards • arthur • artikelen • lia • broer • projekten • graad • spot

Psychoterapie als amusement: "Hitchock's driesprong" van "Artikelen en Projekten"

BRUSSEL - Bij een titel als Hitchkock's driesprong hen je niet geneigd aan sociale satire te denken, en zeker niet aan een teatrale situatie die een psychoterapeutische drukkookpan op ontploffen simuleert (of eigenlijk, uitvindt). Al is het verband tussen thriller en het beroemde complex achteraf beschouwd zeer snel gelegd. Nochtans, dat is Hitchkocks driesprong van het Nederlandse gezelschap "Artikelen en projekten", in een regie en met tekst van Frans Strijards in essentie wel.

Uitgangspunt van de voorstelling is een familie -- uiteraard -- waar vader en moeder afwezig zijn (vermoord of verstikt door een kolenkachel) en de (eveneens afwezige) analist Werdegang fungeert als manitou van het gezelschap. Staan op scène om de verjaardag van de paranoïde broer Manfred te vieren: broer Arthur (Theo Pont), zus Bea (Els Smits), "achterkomertje" Hans (Mark Rietman), dochter van Arthur Dirkje (Margreet Kooistra) en Manfred zelf (Wim van der Grijn) en zijn vrouw Lia (Marieke van Leeuwen).

Aanvankelijk ontwikkelt zich een intrige die een zekere samenhang lijkt te gaan vertonen, is er zelfs in de teorieën van Arthur sprake van een zeker misdadig opzet, nl. Manfred vemoorden zodat Lia er vanaf is. Maar daar gaat het uiteindelijk de makers niet om: wat opgevoerd wordt, is een zeer ingewikkeld ritueel, dat op een schitterende wijze gekoreografeerd is. De akteurs bewegen zich in een eindeloze reeks konfiguraties rond een groot rood scherm (een "design-artikel" van Andrea Branzi) die samenvallen met een steeds verder om zich heen grijpende lustbeleving -- lust om te weten, of zich te amuseren tenminste.

Wat Strijards blijkbaar probeert te vertellen, is dat alle psychoterapie een burgerlijk gezelschapsspel is dat zijn genot haalt uit het konstrueren van steeds nieuwe afwijkingen en perversies bij anderen, steeds nieuwe psycho-thrillers. En daar hoeft werkelijk geen reële aanleiding toe te zijn.

Achtereenvolgens zien we inderdaad iedereen volslagen deterioreren: Manfred eerst uiteraard, snel gevolgd door zijn broer, tot uiteindelijk zelfs de doodnormale Hans, een rechttoe-rechtaan middenstander, door de knieën blijkt te gaan wanneer het gesprek van de vader naar de moeder verschuift. Eens de toestand een bevredigende graad van onbegrijpelijkheid heeft bereikt, wordt er een feestje gebouwd.

Op zich is de mededeling niet zo nieuw, en is ook geen grondige analyse nagestreefd. Het wapen van Strijards is de genadeloze spot. Teatraal bereikt, hij dat effekt door een kombinatie van schitterend akteerwerk van de hele cast -- alle figuren worden voorgesteld met net die graad van vertekening die ze heel echt doet lijken -- met het al eerder vernoemde "koreograferen" van groepskonfrontaties volgens een grillige verhaalslijn, waardoor de vele kleine schijfjes "net echt" in een spiraal van steeds sterkere vervreemding gaan verschijnen als willekeurige en betekenisloze kombinaties, acts.

Met deze voorstelling introduceerde de Beursschouwburg een groep die verbazend sterk gebruik maakt van teatrale mogelijkheden. Deze voorstelling blijkt dan wel zeer snel gemonteerd, lijdt op de duur wat onder herhaling en gaat niet veel verder dan haar moordende spot, maar het doet wel uitkijken naar volgende voorstellingen in België, o.a. begin '88 met Handkes Rit over het Bodenmeer.