BRUSSEL -- Vlak voor Kerstmis was in de "Halles de Schaerbeek" de officiële première van Rosas' Verkommenes Ufer/Medeamaterial/Landschaft mit Argonauten te zien. De regie van Anne Teresa De Keersmaeker van dit op het eerste gezicht onspeelbaar lijkende stuk van Heiner Muller zit je als toeschouwer zeer dicht op de huid. Wat bij een oppervlakkige blik hermetisch en statisch spel is, bleek voor mij (bij tweede visie) een zeer intens aftasten van de naden van de tekst -- los van de vele gebeurtenissen die het Medea-verhaal vullen -- daar waar onder de doodse stilte van het zinloze bestaan ("Verkommenes Ufer") de primitiefste en meest schrijnende emoties en onlusten uitbreken.
De ruimte waarin het stuk zich afspeelt, is langwerpig, hoog en ontstellend armoedig. Kartonnen wanden, een windmachine aan een einde, versleten kussens uit teaterstoeltjes hier en daar, een zetel en op de grond een patroon van unalitplaatjes die door de wind uit hun verband geblazen zijn. De belichting bestaat uit witte en roze neonvoetlichten, weggestopt achter een plaat die uit het vloervlak omhoogplooit en het scherpe licht van kwikdruklampen.
De drie akteurs komen op, Medea in mantelpak (Kitty Kortes Lynch), Jason met ontbloot bovenlijf in een zwart pak (Johan Leysen) en Amme, de voedster, seksloos en geschiedenisloos wezen, gespeeld door een man, André Verbist. Amme zegt het hele stuk door bijna geen woord, maar blijft aardappelen schillen, nadat Jason getoond heeft hoe dat gaat, met een soort onmenselijke onverschilligheid ("Ich bin älter als mein Weinen oder Lachen"). Het werkt als symbool van het kader waarin Jason en Medea hun drama beleven biezonder sterk: het verhaal is oeroud en onoplosbaar en de protagonisten kennen het al van buiten nog voor ze hun lange tirades (tegen elkaar/voor zichzelf) afsteken.
Een tweede biezonder sterke regievondst van De Keersmaeker bestaat erin dat ze Jason tijdens Medea's monoloog voortdurend een andere kant laat opkijken terwijl hij met een aardappel zit te spelen en te roken, verveeld en gepijnigd tot het uiterste, maar desalniettemin regelmatig Medea's tekst voorzegt. En vice versa. Ze weten van elkaar wat er gezegd zal worden. We zijn toeschouwers van een ritueel dat tot in den treure is opgevoerd, en geen nood meer heeft aan inkleding.
Emotioneel zit een totaal onvermogen tot kommunikatie en een totale persoonlijke verscheurdheid ingebakken in de tekst. Beiden vinden elkaar enkel nog in de lust ("Blind für die bilder...war ich bis du das Netz zerrissen hast Gestrickt aus meiner und aus deiner Lust"). Op het scharnierpunt tussen Medeamaterial, Medea's wereld, en Landschaft mit Argonauten, Jasons (gruwel van zijn eigen) geschiedenis, klinkt plots Fire van The Pointer Sisters. ("You say you don't love me but you can't hide your desire/your kisses burn but your heart stays cool").
Jason en Medea voeren hierop een biezonder brutale dans op -- hij grijpt haar, zij klampt zich rond zijn middel, hij gooit haar weg. zij drukt haar hoofd in zijn kruis. En weer, het is zeer ritueel, maar die laag ritualiteit is flinterdun geworden, ternauwernood nog inkleding van primitieve (on)lusten die de laatste bodem zijn onder Jasons maatschappelijke ambitie die tot een nachtmerrie verworden is (door Medea's vreselijke wraak als hij met Glauke huwt) en Medea's gefrustreerde trouw ("Will ich die menschheit in zwei Stücke brechen und wohnen in der leeren Mitte ich Kein Weib kein Mann...").
Bovenop die persoonlijke beelden heeft Muller in de tekst beelden van maatschappelijke ontreddering ingebouwd in zijn tekst (de waanzin van oorlog, ingebouwde slijtage enz.), in hoofdzaak in Jasons monoloog "Aus dem Leben eines Mannes". Aan die tekst wordt door De Keersmaeker niets toegevoegd. Het verglijden van Jason naar een soort totale afstomping aan het einde van de rit, als hij zich bij Amme voegt in het aardappelschillen, met in zijn spoor een reeks heldendaden die uiteindelijk niets meer dan een berg dood vlees en verrotting meebrachten -- bij de aardappelschillen als op de vuilhoop van de geschiedenis -- wordt door Johan Leysen biezonder "juist" verbeeld: hij zegt het verhaal toonloos op een "oorverdovende" manier. Het heeft een soort realisme dat in de ingehouden furie van Kitty Kortes Lynch ook al aanwezig was: binnen het gegeven van de tekst doet deze enscenering aan als de enig denkbare.
Er rijst bij deze voorstelling een probleem: Anne Teresa De Keersmaeker heeft ervoor gekozen de tekst niet te vertalen -- en het Duits van Muller is zeer moeilijk te vertalen --, maar als je ten volle wil genieten (enfin...) van de voorstelling, is het aangewezen de tekst op voorhand eens te lezen. Kaaiteater heeft in zijn programmabrochure zowel de Duitse tekst als een vertaling opgenomen, om dit probleem op te vangen.
Volgende voorstellingen van 5 tot 16 januari behalve op l0 en 11 januari, elke avond om 20 u 30 in de "Halles de Schuerbeek", Koninklijke Mariastraat. Plaatsbesprekingsbureau Kaaiteater: A. Ortsstraat 22. 1000 Brussel; tel. 02-512.14.82
