Date 1994-07-15

Publication De Standaard

Performance(s) MTM

Artist(s)

Company / Organization La Fura dels Baus

Keywords furatechno-houseuitgekleeddozenmuurkonceptmarionetmachtgewelddadigeopnames

Vernuftige ervaringsmachines

ANTWERPEN -- "La Fura dels baus" is een performance-groep uit Barcclona, die bekend staat om haar spectaculaire, gewelddadige act. Grand Guignol, harde muziek en schokeffekten met boomzagen en drilboren waren in vroegere voorstellingen schering en inslag. Met MTM, de voorstelling op het Antwerpse Steenfestival, slaan ze enigszins nieuwe wegen in: het gesproken woord speelt een zekere rol. Toch hoef je daar niet al te zwaar aan te tillen: de lust om spektakel te maken is veel belangrijker dan een onderliggend koncept.

Dat "koncept" is in grote lijnen het volgende: hel menselijk bedrijf wordt gekenmerkt door een voortdurende cyclische machtsstrijd, waarin nu eens de ene, dan weer de andere de bovenhand haalt. Informatie wordt daarbij steeds gemanipuleerd om de macht te veroveren, niet om de waarheid te dienen.

Ze reduceert de gewone sterveling tot een marionet in handen van de machthebbers. Wie zich aan dit spel onttrekt, is altijd het kind van de rekening. Machtswisselingen gaan steeds gepaard met kataklismen, die de hele samenleving onderuit halen.

Een en ander wordt "aangetoond" door de meest cliché-matige voorstellingen van de macht in een patetische, barokke vorm op te voeren, met veel zin voor lugubere en zelfs ronduit sadistische details. Een voorbeeld is dat van de koningin: twee vrouwen, elkaars evenbeeld, komen uit een doos (de moederschoot), en eentje wordt dadelijk afgeslacht. Een geprojekteerd krantebericht verduidelijkt wat we zien: uit het koningspaar is een tweeling geboren, en om de kwestie van de opvolging duidelijk te stellen, dient een van de twee te verdwijnen. De andere telg wordt daarna uitgekleed en van mond tot voeten in beugels en klemmen opgehangen als een marionet. Ze wordt triomfantelijk rondgereden, tot ze de macht overneemt; symbolisch blijkt dat als ze de top van een hoge stelling van kartonnen dozen bezet. Vanuit die positie richt ze een waar terreurbewind aan. De gruwelijke details daarvan worden via video-schermen de zaal ingestuurd. Het "verhaal" eindigt met een pestepidemie, die het hele rijk aan het wankelen brengt. Dit soort fantasma's vormen de analyse van de menselijke verhoudingen van La Fura.

Tot daar dus niet veel nieuws onder de zon. De vernuftige vormgeving maakt van de voorstelling echter toch iets meer dan een lichtjes psychotische scheldtirade tegen vorst, kerk en staat. Het publiek wordt bijeengedreven in een speelruimte met aan twee zijden spiegelwanden en vooraan grote filmschermen.

Door de zeer luide techno-house, de vele lichteffekten en het bevel om te dansen heb je onweerstaanbaar de indruk dat je in een mega-dancing terechtgekomen bent. De spelers verheffen zich door vernuftige konstrukties van kanonnen dozen af en toe boven dat "gewone volk", maar heel wat scènes, ook erg gewelddadige, spelen zich gewoon tussen het publiek af. Door rechtstreekse video-opnames krijg je echter een ongemakkelijk beeld van wat zich afspeelt.

Die vreemde spanning ontlaadt zich als plots vlak naast je een akteur opduikt die door de anderen uitgekleed, gekneveld, geslagen wordt. Het is een niet onaardige poging om de precaire bestaansgrond in een diktatuur op een direkte manier duidelijk te maken: terwijl je denkt brood en spelen te krijgen, vermoed je toch een terreur, maar je weet nooit waar die zal toeslaan. Op de duur begin je dan maar uit te kijken zonder enige zekerheid, naar een plaatsje waar je veilig staat.

Nog vernuftiger is een ingreep later in de voorstelling: de dozen vormen een muur over de hele lengte van de zaal, zodat de ene helft van het publiek niet meer weet wat de andere meemaakt. De gedachte dat wat op de schermen te zien is, ook aan het gebeuren is, is er ondertussen ingehamerd, door vele lukrake opnames van het aanwezige publiek. Maar precies op dit moment worden fiktieve beelden vermengd met opnames van het publiek, onder andere een body-painting performance à la Yves Klein. Iedereen aan beide zijden van de muur krijgt zo het gevoel iets "te missen", hoe wansmakelijk ook.

Het is een leuke demonstratie van het begrip desinformatie als manipulatiemiddel. De verwijzing naar de Berlijnse muur is hier overigens moeilijk te missen. De waarschuwing dat technieken als "virtual reality" ondertussen zo ver ontwikkeld zijn dat deze effekten bijna ogenblikkelijk opgeroepen kunnen worden ligt er ook vingerdik bovenop.

Het is jammer dat "La fura" het nodig vond deze spitsvondige ervaringskonstrukties aan te dikken met hun nogal lachwekkende diepzinnigheden over metafysische en maatschappelijke problemen. Als je dan niet echt verzot bent op anderhalf uur pompende techno-house en stroboskoop-effekten, ga je al snel het kind met het badwater weggooien.

Bouwcentrum, Van Rijswijcklaan te Antwerpen; tot en niet zaterdag, telkens om 22.30 uur. Reservalies: bij Fnac of bij Tele Ticket Service, 070-23.32.33. Inlichtingen over het festival: 03-231.97.50.