BRUSSEL -- True West van Stan, met Luk Perceval als gastakteur, is een niet te missen belevenis. De auteur Sam Shepard is filmscenarist en -akteur. Op het eerste gezicht leest zijn stuk ook als een regelrechte soap, een familiedrama in miniatuur op zijn Amerikaans. Bij Stan wordt de soap echter een wrange klucht over alledaagse postmoderniteit: het leven zoals het zich afspeelt in een onbestemde verkaveling, die lijkt op alle andere verkavelingen.
De totale spanningsloosheid, het gebrek aan inzet van dit bestaan, blijkt al bij het openingsbeeld. De broers Austin (Frank Vercruyssen) en Lee (Luk Perceval) zitten onderuit gezakt in een bankstel en een fauteuil. Bij zo'n totaal gebrek aan decorum hoeft het weinig te verwonderen dat de voertaal een gekuist Antwerps is. Daardoor komt het verhaal ook zeer dichtbij: het Amerikaans vernisje is zo vergeten.
De woordenwisseling tussen de broers is schamper en onverschillig. Austin bewaakt het huis van zijn moeder terwijl die op reis is, Lee komt er toevallig langs en blijft hangen. Al snel begrijp je dat Austin een vrij geslaagd filmscenarist is, terwijl Lee een klaploper en dief is. Nochtans benijdt de ene heimelijk de andere en vice versa. Austin keurt de levenswandel van zijn broer af. Hij beschouwt zichzelf als iemand die met ernstige dingen (filmscenario's over historische onderwerpen) bezig is. Maar toch blijkt op de duur dat hij het gevoel heeft dat zijn leven niet helemaal "echt" is.
Op zijn manier is Lee als dief natuurlijk een en al "echtheid". Maar die echtheid is vooral vormeloosheid: het onvermogen om zijn leven een of andere richting uit te sturen. Hij heeft de emotionele rijpheid van een misnoegde puber: hij is tegen alles en kent geen grenzen. Zijn gedachten bestaan uit niets dan slecht verteerde clichés en modellen, gestolen van film en televisie. Precies omdat zijn broer in "de kinema" werkt en veel geld verdient, benijdt hij hem. Al zou hij de discipline om een script te schrijven nooit kunnen opbrengen.
De rivaliteit en afgunst tussen de broers wordt verscherpt door de komst van filmproducer Saul (Damiaan De Schrijver). Hij is een karikatuur van de absolute cynicus, voor wie alleen dat wat geld opbrengt, waarde heeft. Bedoeling is een scenario van Austin te bespreken. In een meesterlijk-hilarische scène smeert Lee hem echter een scenario aan. Het is "recht uit het leven gegrepen", maar hangt van de onzin aan elkaar. Hier zie je pas goed dat het "echte" leven van Lee een opeenstapeling van tv-clichés is.
Van de weeromstuit wordt Austins scenario onder de mat geveegd. Vanaf dit moment gaan beide broers tegen elkaar opbieden in "echtheid". Austin gaat de dieventoer op om te bewijzen dat hij dat ook durft. Hij chanteert Lee om hem mee op avontuur in de woestijn te nemen.
Dialekt
De regie is zeer opmerkelijk. Door het gebruik van dialekt komt het gebeuren zeer dicht bij de Vlaamse werkelijkheid. Maar de banaliteit en trivialiteit van de verzuchtingen van de twee broers komt pas werkelijk goed tot uitdrukking doordat elke aktie ontbreekt. Op wat gezwaai met een golfstick na, blijven de broers als bloemzakken in hun zetel hangen. Volgens Shepards regie-aanwijzingen zou je echter heel wat aktie, tot en met het kort en klein slaan van een keuken, moeten zien.
Zo'n uitbarstingen suggereren al te gemakkelijk dramatische gemoedsbewegingen. Hier hoor je vooral de tekst, biezonder subtiel belichaamd door Vercruyssen en Perceval. En dan is het zonneklaar dat het probleem van deze twee broers niet een of andere tragiek, maar juist het totale gebrek eraan is. Ze zijn en blijven vorm- en inhoudsloos. Alles is totaal verwisselbaar in hun geest. Hun agressie is niets dan een middel om de leegte waarin ze zweven te vullen.
Het resultaat van de regie is dat een ogenschijnlijk drama -- de strijd tussen twee broers -- omslaat in een dolle klucht. Twee leeghoofden die dik doen tegen elkaar, dat is de essentie van een bepaalde vorm van komedie. De situering van dit gebeuren in een onbestemde verkaveling maakt het, meer nog dan het Antwerps dialekt, op een pijnlijke wijze herkenbaar.
Nog vanavond, zaterdag, te zien in de Studio van het Kaaiteater, Onze-Lieve-Vrouw-van-Vaakstraat te Brussel. Later op toernee.
