Date 1996-02-02

Publication De Standaard

Performance(s) Leitz, dem nachlass verfallen

Artist(s) Golonka, Wanda • Wölfl, VA

Company / Organization Neuer Tanz

Keywords golonka • wölfl • tanz • leitz • nachlass • verfallen • dem • frappant • radikale • doods

Neuer Tanz-schimmen laten interpretatie open

BRUSSEL -- Het Duitse dansduo Wanda Golonka en VA Wölfl doet zijn boude ensemble-naam alle eer aan. Neuer Tanz voorspelt een radikaliteit, als van de historische avant-garde. De voorstelling Leitz, dem nachlass verfallen, die de groep in het Kaaiteater brengt, is een vorm-experiment waarin de wil om grenzen te verleggen niet door enige ironische distantie getemperd wordt.

Het is hoe dan ook een voorstelling waar je met meer vragen dan antwoorden buitenkomt. Zo betaamt het een kunstwerk natuurlijk ook. Maar om dat mogelijk te maken, moet het een veld uitzetten, een inzet aangeven waarbinnen vragen kunnen ontstaan. En wat dat veld, die inzet precies is, werd mij niet helemaal duidelijk.

De meest frappant en radikale geste die Golonka en Wölfl maken, is dat bijna de hele voorstelling zich in het halfduister afspeelt. Wat meer is: de ruimte-ervaring wordt minstens evenveel bepaald door wat je hoort dan door wat je ziet. Je hoort het geluid van marcherende voeten, als van een leger. Het wordt op vernuftige wijze de zaal rondgestuurd en legt zo impliciet de contouren ervan vast.

Maar ook de dansers verdwijnen volkomen in het duister en net hun présence, met alle mogelijk voyeurisme vandien, bepaalt gewoonlijk heel sterk de ervaring van een dansvoorstelling. Het is niet alleen de abstrakte figuur die een danser neerzet, die ons bezighoudt. We zijn vaak vooral bezig met de konkrete, singuliere trekjes van die ene danser die in de algemene figuur doorschemeren.

Niets daarvan bij Neuer Tanz. Zelfs niet als aan het slot een fragmentje hernomen wordt, maar nu met schril-helder licht en loeiende muziek. De weinig estetische vleeskleurige maillots, de wit opgemaakte, uitgestreken gezichten en de onnatuurlijke -- overigens zeer veeleisende en uitputtende -- schokbewegingen die de vier danseressen uitvoeren, overstemmen volledig hun "eigenheid".

Doods

De weinige keren dat we meer dan schimmen zien, zijn de lichamen van de dansers op net dezelfde manier weggemoffeld, vernietigd. Een maal slaat een danseres een oneindig aantal keer als een pop een rad. Een andere keer zien we twee danseressen hun dijen met de armen opheffen, als waren het brokken dood vlees. Telkens die neerploffen wordt het licht verder gedimd.

Nog zo'n merkwaardig doods lichaam treffen we aan in een scène waarin een danser een zware overjas aantrekt; Een andere danser naast hem manipuleert een vrouw die op zijn rug hangt, zodat de gelijkenis tussen jas en vrouw frappant wordt. Hij "trekt een vrouw aan".

De meest radikale vernietiging van de dansers volgt aan het slot. De dansers die komen groeten, zijn niet de echte uitvoerders van het stuk, maar stand-ins, dummies.

Tegenover al deze vervreemding staat een beginbeeld van twee vrouwen die de scène langs de diagonaal oversteken. Ze dragen lange zwarte rokken, als boerinnen uit een ver verleden. Hun bewegingen zijn plechtig en traag uitgevoerd, al zuchtend en steunend. Af en toe storten ze in. De muziek die vaag en ver weerklinkt, is volksmuziek en later het bekende oorlogsliedje voor de geallieerden van Vera Lynn.

Als je de optelsom maakt, kan je vermoeden dat Leitz, dem nachlass verfallen de verbeelding van een ontmenselijkt lichaam is. Het in de militaire discipline ingeschakelde lijf op de klankband is daarvan een prototype. Andere fragmenten doen veronderstellen dat het Golonka en Wölfl om meer te doen is. Ze lijken wel te zeggen dat het na de Tweede Wereldoorlog nooit meer goed gekomen is. Dat het hedendaagse lichaam een instrumenteel ding geworden is, zonder présence of aura. Niet meer in staat, bievoorbeeld, om de heerlijkheid van ballet te belichamen.

Tot zover een mogelijke interpretatie. Het vreemde aan het stuk is echter dat het volloopt met vele andere beelden en bewegingsfiguren. Die spreken deze interpretatie niet tegen, maar onderbouwen ze ook niet. Ze ontlokken gewoon andere interpretatieschema's. Dat geeft de voorstelling een wijdlopigheid van. betekenissen die oninteressant wordt. Het punt dat misschien gemaakt wordt, vervaagt.

Van twee dingen een: ofwel is dit gewoon jammer, ofwel heb ik niets begrepen van de werkelijke inzet van dit werk.

"Elepsie" van Neuer Tanz op 2 en13 februari in de studio's van het Kaaiteater in de Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat te Brussel om 20.30 uur.