BRUSSEL -- De wijze waarop de herinnering werkt is moeilijk te achterhalen. Onbetekenende details en grote gevoelens schijnen ordeloos naast elkaar opgeslagen te sluimeren, tot een of ander incident ze als een massief kluwen van kleuren, klanken en woorden terug laat opduiken. De macht van herinneringen is zo groot, dat ze vaak de wijze waarop het heden beleefd wordt kunnen sturen en wijzigen. In zijn theaterbewerking van Hiroshima mon amour, maakt Guy Cassiers de bijzondere ervaring tastbaar dat herinnering en heden interfereren.
Rond 1960 schreef Marguerite Duras Hiroshima mon amour, een filmscript dat in de verfilming van Alain Resnais een groot succes kende.
Het script vertelt het verhaal van een vrouw die in 1957 in Hiroshima in een film over de vrede acteert. Zij ontmoet er een Japanner waarmee zij een korte, passionele verhouding heeft. Die verhouding helpt haar om de herinnering aan een rampzalige liefde met een Duitse soldaat op het einde van de oorlog in haar geboortestad Nevers te verwerken/vergeten. Hoewel hij er op aandringt dat ze zou blijven, vertrekt ze tenslotte weer.
Guy Cassiers bewerkte dit verhaal onder de titel HMA voor het toneel. De voorstelling ging in première tijdens het KunstenFESTIVALdesArts. Cassiers volgde een aanduiding van Duras zelf, over het "climat sensoriel" van de tekst, nauwgezet op. Dat klimaat is nadrukkelijk aanwezig in de klank van het paleis van Boem, de belichting en de de filmbeelden -- een montage van beelden uit de film van Resnais en live op de scène opgenomen beelden gemaakt door Walter Verdin.
Zo zie je de man (Herman Gilis) en de vrouw (Cathérine ten Bruggencate) in het vierde deel van de voorstelling samen zitten aan een tafeltje. Blijkbaar in een café, al wordt dat alleen via het scherm meegedeeld. Het scherm toont nachtbeelden van een stad met een namaak-Eiffeltoren vol lichtjes die aan- en uitfloepen. Het kunstmatige licht van de nachtelijke stad bepaalt echter ook de sfeer van de scène zelf. Gekleurd licht deint heen en weer, alsof de personages omringd zijn door allerlei lichtreclames. Ze nemen die niet meer bewust waar, en de kijker krijgt ze dus ook niet te zien, tenzij later in de filmbeelden.
Die merkwaardige gewaarwording brengt je heel dicht bij de concrete zintuiglijke en emotionele ervaring van deze mensen. Het is op dit moment dat de vrouw haar herinneringen aan de Duitse soldaat ophaalt en vertelt aan de Japanner.
Ontlading
Als dan later beelden van de straten van Hiroshima verschijnen, met hun opdringerige neonreclames, is het contrast met de beelden van het oude Franse stadje Nevers die eroverheen geprojecteerd worden, sprekend.
Die beelden op zich vertellen al hoe de herinneringen aan het verleden in Frankrijk zich gaan vervlechten met de totaal verschillende werkelijkheid van het Japan van 1957. En, met andere woorden, ook hoe de ontmoeting met de Japanner leidt tot het herinneren en verwerken van dat verleden.
De voorstelling zit volmet dit soort subtiliteiten, soms nog verder doorgedreven. Je hoort in de eerste delen soms alleen nog de stemmen van de acteurs, terwijl het scherm close-ups van delen van hun lichaam toont. Zelf zitten ze dan opzij van het podium, met de rug naar het publiek.
Steeds is de techniek het vehikel dat je als het ware onder de huid van de man en de vrouw brengt. Die opzet bepaalt ook het acteren: erg ingehouden, een enkel ogenblik van emotionele ontlading niet te na gesproken, maar zeer intens, gedetailleerd, zo dat zelfs de geringste stemverheffing sterke gemoedsbewegingen kan suggereren.
Cassiers toont hier weer zijn verbazende kunnen om uit heterogene media als video, geluid en theater, intrigerende menselijke portretten te smeden.
Nog te zien in Théâtre Varia te Brussel tot en met 31 mei, telkens om 20.30 uur (02-512.74.50).
