Date 1997-05-17

Publication De Standaard

Performance(s) Fase -- four movements on the music of Steve Reich

Artist(s) De Keersmaeker, Anne Teresa

Company / Organization Rosas

Keywords phase • fase • violin • elementaire • reichs • krachtmeting • uitzet • ritmes • reich • music

Wonder van "Fase" werkt nog : Anne Teresa De Keersmaeker herneemt na veertien jaar debuut

BRUSSEL -- Anne Teresa De Keersmaeker staat samen met Michèle Anne De Mey opnieuw op het podium in Fase -- four movements on the music of Steve Reich. Veertien jaar geleden veroorzaakte de voorstelling op haar eentje een ware aardverschuiving in het Belgische danslandschap, waar Béjarts Ballet van de XXe eeuw en het Ballet van Vlaanderen toen de toon aangaven.

Plots bleek dat voorstellingen opgebouwd uit niets anders dan een uiterst beperkt, minimalistisch repertoire van zuivere bewegingen een impact konden hebben die alle verhalende of symbolische dans ver overtrof. België stond zo met een klap op de wereldkaart van de post-moderne dans.

De totale verbazing over dit "wonder" verheelde op dat ogenblik echter dat Fase heel wat meer was dan minimalistische dans. Als je de voorstelling jaren later terugziet, word je niet zozeer getroffen door de strakke wiskundige architectuur van de dans -- een transcriptie in bewegingen van de bezwerend-repetitieve ritmes van Steve Reichs muziek. Wel door de spanning tussen die strakke structuur en haar uitvoerders. Net daarom heeft de dans na zoveel jaren nog niets van haar oorspronkelijke kracht ingeboet.

Elk van de vier delen van de voorstelling is opgebouwd uit een klein aantal elementaire, uiterst eenvoudige bewegingen. Aaneengesloten voeten en knieën die licht opveren in Clapping music, draaien om de as op een been in Piano phase, heftige uithalen van de armen in Come out. Alleen Violin Phase is geen duet, maar een solo van De Keersmaeker, die in een grote cirkel een iets ingewikkelder patroon uitzet. Die elementaire bewegingen worden in steeds nieuwe patronen , gecombineerd, maar volgen heel precies de ritmes die Reich uitzet in zijn muziek.

Dat leidt bijvoorbeeld in Piano phase tot bijzonder mooie effecten. De rotatiesnelheden van de danseressen lopen plots bijna onmerkbaar uiteen als ook de obsederende piano-klanken "defaseren". De schaduwen die het krachtige voetlicht op het witte achterdoek werpt, versterken deze verschuiving op een verbluffende manier.

De strikte ritmische correspondentie mag dan in al haar een-voud bijzonder spectaculair zijn, ze is slechts de veruitwendiging van wat hier werkelijk aan de orde is. Door haar obstinate repetitiviteit en ritmische complexiteit roept Reichs muziek een toenemende trance, een toenemend verlies van bewustzijn op. De dansers doen echter precies het tegenovergestelde: ze meten zich met de muziek, in plaats van er in op te gaan.

Dat merk je aan vele kleine rimpelingen op het oppervlak van de dans, kleine incidenten die als het ware optreden ondanks de dans en de dansers. De steelse blikken van verstandhouding die De Keersmaeker en De Mey met elkaar wisselen, de onverwachte, toenemende kracht waarmee ze uithalen. Orgelpunt hier is het allerlaatste deel, de solo Violin phase die De Keersmaeker besluit met een gebalde vuist voor haar borst, terwijl ze het publiek recht in de ogen kijkt.

Krachtmeting

In de intensiteit van de uitvoering ontdek je het plezier van de dansers in het spel, in de ontdekking dat hun simpele danslogica de kijker kan meeslepen in zijn enthousiasme.

Je ziet ook dat de bewegingen, ondanks hun elementaire karakter, allerminst willekeurig gekozen zijn, maar er op gericht zijn de blik van de kijker te vangen. De nauwe lichtkegels die de twee danseressen op hun meezwaait met de uitzwierende armen kan je nauwelijks ontgaan.

En het is weer in Violin phase dat de krachtmeting tussen de danser en de muziek haar meest pregnante expressie krijgt. Voor het eerst wordt de hele scène naakt uitgelicht. Dat verleent aan de nietigheid van de eenzame danseres op het enorme speelvlak een buitengewone dramatische intensiteit: de suspense van de mogelijke mislukking, een misstap, kijkers die afhaken...

In het spanningsveld tussen de dwingende muzikale en choreografische structuren en de uitvoerders, en wat dat teweegbrengt, ligt heel de betekenis, de inzet van Fase verscholen. Op die manier wijst dit debuut vooruit naar later werk, niet alleen Rosos danst Rosas maar ook latere choreografieën, waarin De Keersmaeker zelf niet meer meedanst. Een mijlpaal.

"Fase" in nieuwe versie, van 20 tot 24 mei in Théâtre Varia in Brussel (02-640.82.58), 27 en 28 mei Vooruit Gent (09267.28.28), 3 tot 6 juni in deSingel Antwerpen (03-248.38.00).