BRUSSEL -- In-Kunst, de seizoenopener bij de KVS, richt Yasmina Reza haar pijlen minder op de pretenties van moderne kunst, dan wel op de manier waarop die maatschappelijk functioneert. Niet als een doel of waarde op zich, maar als handelswaar om sociale posities te affirmeren. Al neigt ze er, in haar karikatuur van de kunstwereld, toe om het kind met het badwater weg te gooien: alle spreken over kunst wordt in Kunst ergerlijk geouwehoer.
Wie daarmee kan leven, krijgt tegelijk een spitse en geraffineerde analyse van de perfide mechanismen waarop vriendschap tussen mannen gevestigd kunnen zijn. Ironisch genoeg, geobserveerd door een vrouwelijke schrijfster.
Het gegeven is eenvoudig. Serge (Jan Pauwels) koopt een haast zuiver wit schilderij voor 1,2 miljoen frank, iets waar zijn vriend Marc (Hubert Damen), zich mateloos aan ergert. Serges aankoop staat voor hem voor de afwijzing van wie hij is, wat hij denkt en hoe hij leeft. Voor Marc identificeert Serge zich met een verwaande toplaag van rijken, intellectuelen en artiesten. Hij schrijft zijn vriend af als een kleinburgerlijke, bekrompen man.
De grond van het hele dispuut lijkt wel dat beiden, maar vooral Marc, de ander als vriend willen om hun eigen zelfbeeld te bevestigen, en niet zozeer om wat de ander is. Als dat door de feiten niet meer vol te houden blijkt, ontstaat een diepe breuk.
Er is nog een derde vriend in het spel, Yvan (Bert André), een grappige schlemiel die zijn gearriveerde vrienden steeds amuseert. Zijn grappen verbergen echter een diepe onvrede. Als hij probeert te bemiddelen in het schilderijendispuut, is Yvan degene die uiteindelijk de klappen incasseert. Maar er zit ook een soort poëtische rechtvaardigheid in het stuk. Yvan is de enige die bij tijd en wijlen, ondanks zijn naïviteit, de fundamentele toedracht van wat zich afspeelt duidelijk weet te verwoorden. Hij is de nar die de waarheid spreekt.
Grensverleggend is de regie van Albert Lubbers niet. Hij houdt zich aan een vrij conventionele, realistische speltechniek, waarin de acteurs voluit kunnen schitteren. Maar de details die hij aanbrengt, in de toon, de gebaren en zelfs de kledij van de drie mannen, zijn zeer goed gekozen. Daaruit ontstaat een maximale herkenbaarheid, waarbij je het fictieve, het geconstrueerde van de tekst en de situatie gaat vergeten.
De onderhuids ironisch-komische toon van de tekst neem je bijvoorbeeld voetstoots aan, omdat de onmiskenbaar stereotype tics van de drie spelers zeer subtiel verwerkt zitten in het spel.
Jeremiades
Vooral Bert André zet een prachtige vertolking neer. Ondanks het soms uitzinnig grappige van enkele van zijn jeremiades, wordt hij nooit een karikatuur. Je blijft geloven in de Yvan die daar staat als man van vlees en bloed. Dat is naar het einde van de voorstelling ook waar voor Hubert Damen. Enkel bij Jan Pauwels zie je teveel de retorische acteertrucs doorschemeren.
Precies op die momenten lijkt de plot een reeks gemeenplaatsen te worden, omdat de simplificaties en de karikaturen gaan doorschemeren. De prestaties van beide andere acteurs doen je dat gelukkig meestal vergeten.
Nog in de KVS tot en met 12 oktober, tel. 02-219.49.44.
