Date 1998-03-27

Publication De Standaard

Performance(s) Duo • The The • Artifact II • Of any if and

Artist(s) Forsythe, William

Company / Organization Ballett Frankfurt

Keywords bürkle • artifact • onverhoeds • ruimtelijke • san • positie • wiiliam • guideroni • neersmakkend • causey

Forsythe meester in beperking: Ballett Frankfurt met vier duo's te gast in deSingel

Uit het beperkte gegeven van twee dansers op een speelvlak weet William Forsythe vier keer een totaal verschillend werkstuk te maken. Daarbij groeit de overtuiging dat dit maar het topje is van de ijsberg van zijn mogelijkheden.

Het Ballett Frankfurt brengt deze week vier duo’s van choreograaf Wiiliam Forsythe in deSingel.

Duo is een stuk voor twee vrouwen. De zwarte body met doorschijnend bovenstuk die ze dragen zet, ondanks de gelijkenis door het kostuum, de verschillen tussen de ranke, magere Regina van Berkel en de iets kleinere en rondere Allison Brown sterk in de verf. Hun dans zit op eenzelfde thema van eenheid en verschil van figuren, die zich soms verstrengelen, soms spiegelen en soms unisono verlopen.

De virtuositeit van dit koele, zuiver geometrische stuk, zit echter niet alleen in de choreografie, maar ook in de inventiviteit van de complexe ruimtelijke figuren die de twee danseressen vanuit een punt in de ruimte uitzetten. Je aandacht wordt voortdurend heen en weer geslingerd tussen het uitrafelen van een motief en het volgen van de grote lijnen, die vanuit een ruggelings liggende positie omhoog gaan.

The The, een titel als een uitspraak van een stotteraar, vertrekt weer van hetzelfde basisgegeven van twee gelijk geklede, maar fysiek nog veel sterker verschillende wouwen, Christine Bürkle en Jone San Martin. Alleen, hier geen spannende, glanzende pakjes maar een erg informeel slobberig truitje en broekje.

Deze dans verlaat de vloer zo goed als niet: bijna het hele stuk speelt zich af in zittende positie. Die vreemde keuze blijkt echter een uitgekiende regie van de kijkersblik. Je wordt gedwongen te kijken naar de articulaties van ledematen en lichamen in beweging vanuit die beperkende positie, en dat is op een soms griezelige, en elders weer erg grappige manier fascinerend. Zoals de tengere San Martin haar ellebogen kan verdraaien alsof haar arm ontwricht is, of in de vreemde, hobbelende verstrengelingen, met de meer robuuste Bürkle, zie je onvermoede kwaliteiten van menselijke motoriek.

Pas in de twee volgende stukken, het tweede deel uit Artifact en Of any if and ontplooit Forsythe het volledig gamma van scenische mogelijkheden. Scenografie en belichting gaan een grote rol spelen in de ruimtelijke bepaling van de dans. Want in de eerste twee stukken, realiseer je je achteraf, is het louter de beweging die de bijzonder sterke ruimtelijke werking van de dans bepaalt. Ook het arsenaal aan choreografische strategieën is er gevoelig groter.

Artifact II toont twee parallelle "pas de deus", met Dana Caspersen, Maurice Causey, Helen Pickett en Thierry Guideroni, die al heel snel escaleren in een onstuimige, zelfs halsbrekende virtuositeit. Als een danser een danseres opheft, lijkt die figuur meer dan eens onverhoeds te versnellen tot een slingerbeweging waarbij de danseres rond- of weggezwierd wordt; een exces aan snelheid en brille dat altijd weer abrupt een halt toegeroepen wordt door een onverhoeds neersmakkend voordoek dat het beeld afsnijdt.

Het mooiste, en meest complexe werk van de avond, was zonder twijfel Of any if and. Van rechts naar links gelezen, lijkt die titel wel iets te betekenen, als een zin die helaas onderbroken is, zodat je naar de ware toedracht het raden hebt. Net zo is het met de trekken, waaraan woordcombinaties op bordjes opgehangen zijn, en die op gezette tijden als een woordenstorm naar beneden zakken. Ook daar kan je blijven zoeken naar een of andere samenhang. Die wordt bovendien nadrukkelijk gesuggereerd door twee lezers die op stoeltjes naast manshoge luidsprekers een tekst voorlezen, ook al is die onverstaanbaar.

Hetzelfde geldt voor de dans, een zo complex gearticuleerde samen-"spraak" van Stefanie Arndt en Antony Rizzi, dat je het gevoel krijgt achter een heel dik glas machteloos toe te kijken bij een intens drama, waarvan de betekenis je helemaal ontgaat. En dat op zich vormt de zeer eigen, curieuze suspense van dit werk.