Stichter van de Black Panthers, prediker van de revolutie, schrijver: Huey P. Newton was een intrigerende figuur. De zwarte Amerikaanse acteur Roger Guenveur Smith brengt over hem een voorstelling in de studio's van het Kaaitheater.
Als stichter van de "Black Panter Party for Self-defense" in de Verenigde Staten was Huey P. Newton jarenlang de verpersoonlijking van het zwarte gevaar voor de blanke Amerikanen. Op het eerste gezicht was hij ook een vervaarlijk, gewelddadig sujet: in tegenstelling tot Martin Luther King predikte hij de gewapende revolutie. Hij had heel wat misdrijven op zijn kerfstok. Maar er was ook een andere Huey P., houder van een doctoraat en schrijver van diverse boeken.
Het leven van Newton eindigde tragisch: hij werd neergeschoten op straat. De jaren daarvoor waren een aaneenschakeling van mislukkingen, pesterijen door het FBI, drugsproblemen en eindeloze en eindeloze gerechtszaken. Bovendien was Newton ook binnen de zwarte gemeenschap het slachtoffer van de mythevorming rond zijn persoon. De basis daarvan was de stichting van de Black Panthers, maar ook zijn onterechte opsluiting voor een aanslag op een politieagent en zijn nogal exuberante gedrag droegen daartoe bij. Tegen de druk van de extreme verwachtingen die in hem gesteld werden, bleek de man niet opgewassen.
Zo'n politiek omstreden figuur - voor de enen een vrijheidsheld, voor de anderen de baarlijke duivel - op scène zetten in een monoloog is een hachelijke onderneming. Het heiligenleven, de verkettering of een andere reducerende lezing liggen op de loer. Maar zelfs als je die valkuilen vermijdt, blijft het maar de vraag wat een een theatrale voorstelling kan verduidelijken over zo'n man.
Het antwoord wordt gegeven door de voorstelling zelf: eerst en vooral blijkt Roger Guenveur Smith een zo geraffineerde acteur te zijn dat hij erin slaagt een treffend beeld, meer dan een intellectueel begrip, te leveren van wie Huey P. Newton kan geweest zijn. De nerveuze, honderduit pratende en lachende man die we zien wriemelen op zijn stoel, om op de meest onverwachte momenten uit te vallen in zeer agressieve vragen en opmerkingen naar het publiek, "begrijp" je na twee uur helemaal. Je "begrijpt" zijn diepe gekwetstheid en toenemende radeloosheid nog voor je ze echt kan duiden of verklaren.
En dat heeft alles te maken met de in zeker zin ouderwetse, maar wel buitengewoon overtuigende manier waarop Smith in de huid van zijn personage kruipt. Niet voor niets kreeg hij, samen met geluidsman Marc Anthony Thompson, een Obie Award en verscheidene andere onderscheidingen en nomitaties voor dit stuk.
Nu zou dat acteervuurwerk zonder dramaturgische ondersteuning natuurlijk nog niet veel betekenen. Maar ook hier zien we een zeer geraffineerde opbouw. We bevinden ons als kijker als het ware in een talkshow, met de mogelijkheid om vragen te stellen aan "de beroemde zwarte". Een mogelijkheid die de te kijk gezette man omkeert om ons te bestoken met vargen en opmerkingen. Voortdurend maakt hij ons attent op contradicties en stereotypen in onze gedachten over zwarten.
Uiteindelijk blijken de verwoestende gevolgen van het "te kijk staan" als curiosum ook het onderwerp te zijn van de centrale parabel van het stuk, "the geek and the freak". Daarin wordt de wrede blik van circusgangers op een mismaakte mens de metafoor voor de situatie van de Amerikaanse zwarte in het algemeen en Newton in het bijzonder. Roger Guenveur Smith leunt hier sterk op de gedachte dat een mens die steeds als onmens beschouwd wordt zich ten langen leste ook zo zal gedragen. En dan gaat het eigenlijk niet meer over de historische figuur van Newton alleen, dan gaat het over Amerikaanse zwarten in het algemeen.
De bitterheid daarover geeft de voorstelling een zwartgallige, zelfs desperate ondertoon. Een solo met zo'n dwingende overtuigingskracht en emotionele impact zie je maar heel zelden.
