Superamas is in de astro-fysica een term om een opeenstapeling van sterrenstelsels aan te duiden. Het is ook een groep Franse en Oostenrijkse kunstenaars die van 3 tot 12 oktober hun tenten opslaan in BSBbis, het tijdelijke verblijf van de Beursschouwburg. Ze tonen er lichtinstallaties, video-installaties en performances. De gemene deler van deze uiteenlopende werken is de vraag naar onze waarneming van de werkelijkheid.
Big, een voorstelling die onlangs in Kortrijk zijn try-out beleefde, is een goed staaltje van het werkproces van de groep. De voorstelling provoceert onmiddellijk je kijkgewoonten door de vorm van de voorstelling: die is gestructureerd als een reality-show op tv. Versta: er gebeurt nagenoeg niets. De tijd van de voorstelling is de reële tijd, de gebeurtenissen zijn nauwelijks het vermelden waard. De scène ziet er ook min of meer als een tv-studio uit. Een hoek stelt een zitkamer met sofa en tv-toestel voor, in een andere staat een terreinwagen prominent te schitteren onder een reclamespandoek van Nissan, en vooraan op de scène staat een grote parasol. In een eerste scène zien we twee vrienden die samen een avondje voetbal kijken. Een derde komt binnen en wenst de gastheer een gelukkige verjaardag. Plots komt een stripper binnen om de avond van het feestvarken wat op te vrolijken. De pret wordt echter bedorven als er plots een andere vrouw de scène betreedt. Klaarblijkelijk heeft zij een of andere relatie met de jarige, want iedereen veert gegeneerd op, en het strippartijtje komt abrupt tot een einde. Dit verhaal kent geen vervolg. Integendeel, alsof het een video-opname betrof wordt deze scène nu verschillende malen herspeeld, met telkens kleine wijzigingen. De echte stem van de acteurs wordt bijvoorbeeld meermaals gedubd door een klankband of door andere acteurs, zodat je een alternatieve lezing krijgt van dit gebeuren. In een conversatie in overdub tussen een van de vrienden en de stripper beschuldigt zij hem ervan seksueel gefrustreerd te zijn. Een andere keer spreekt overstemt een klankband de tweede vrouw als die haar woede uitspreekt. In beide gevallen is de overdub onmiskenbaar ontleend aan een bestaande film. De volgende delen van de voorstelling hebben een gelijkaardige structuur. Een tweede sequentie verbeeldt een bijeenkomst van een groep vrienden, die samen een dansje uitproberen. Ook die scène wordt herhaalde malen overgedaan. Een video van Fat Boy Slim waarin gewone mensen een choreografietje uitproberen reveleert ook de bron van deze scène. De laatste scène is een echte giller. Twee vrienden beklagen zich in de terreinwagen over hun problematische relatie met hun ouders. Deze overduidelijke pastiche van een soap-opera - het gebrek aan montage, de tergend langzame gesprekken - verspringt haast zonder overgang naar een discussie over terreinwagens, die op zijn beurt overvloeit in een advertentiespot voor Nissan. Uit het niets duiken nu plots twee vrouwen in netkousen en minuscule slipjes en bhs met luipaardmotief op om in uitdagende poses rond de wagen te draaien. Het is nu overigens wel duidelijk dat deze twee vrouwen professionele strippers zijn, en geen rol spelen. De verwarring tussen echt en gespeeld wordt daardoor helemaal ten top gedreven.
Adorno
Tussen deze live-scènes door verneem je in wetenschappelijke uitzendingen op de video merkwaardige dingen van Professor R. Trappl over de structuur en de functie van emoties in de waarneming en handeling. Zo verklaart hij waarom emoties een belangrijke rol spelen in de snelheid om rationele beslissingen te nemen. Emoties elimineren ogenblikkelijk een groot aantal keuzemogelijkheden die via louter rationele weg een voor een moeten worden geanalyseerd. Een andere gedachte is dat de betrekkelijkheid van de modellen die wij gebruiken om de werkelijkheid te beoordelen en categoriseren er ons zou moeten toe aanzetten die modellen te laten voor wat ze zijn. De werkelijkheid is haar eigen model, en de beste manier om tot een inzicht te komen, is die werkelijkheid geregeld scannen in plaats van ze binnen een model te persen. In een epiloog ten slotte zitten de twee vrouwen, nu met een witte trui over hun pikante lingerie, in de sofa. De ene lijkt de andere te troosten. Het tv-scherm ondertitelt het gebeuren. Waarom, zo vraagt de droevige stripper zich af, definieert Adorno cinema als een middel om de massas te controleren, terwijl die cinema toch ook een deel van de werkelijkheid uitmaakt. Met die absurde epiloog, die niet klopt met het personage van een go-go-girl, geeft Superamas de inzet van de voorstelling weg. De voorstelling demonstreert dat een technologische omgeving zoals die tot ons komt in film -en tv-beelden niet simpelweg te reduceren valt tot een grote manipulatietruc. Integendeel, argumenteren zij, maakt die technologie, virtueel of niet, integraal deel uit van de werkelijkheid. Mensen gebruiken beelden die ze oppikken om hun omgeving te interpreteren. Ze wijzigt zelfs op diepgaande wijze de manier waarop wij tijd ervaren. Voorbeelden om die stelling te staven zijn legio. Het bekendste is wel het fenomeen zapping: kijkers monteren zelf het aanbod dat de tv-zenders hun voorschotelen tot een geheel dat hun de meest aangename avond, de grootste emotionele bevrediging schenkt. Nog intrigerender is het fenomeen reality-tv, dat in Big gethematiseerd wordt. In tegenstelling tot alle gangbare regels over film- of tv-maken wordt de tijd hier niet gecomprimeerd om een verhaal of een gedachte te re-presenteren, maar worden de dingen à létat brut gepresenteerd. Maar zo brut is dat niet, want hoe banaal ook, zon programma opent een vrij vloeiend veld van communicatie en tekens waar voortdurend andere beelden in meeklinken. Het loutere bestaan van zon format is daarom te belangrijk om er zich met een denigrerende kritiek vanaf te maken. Hier speelt een ander soort intelligentie dan de gebruikelijke.
Onbevangenheid
De groep is dus een buitenbeentje in het artistieke landschap. Het woord artistiek alleen al krijgen ze bijna niet over hun lippen. Hun wantrouwen tegen high art die zich in zijn eigen getto opsluit is groot. De kunstenaar als geïsoleerd genie is hun al even vreemd als idee. Nadrukkelijk presenteren ze zichzelf als een groep, en heel wat aandringen om een paar voornamen te vernemen. Ze beperken zich ook niet tot een werkingsveld. Dat ze nu toevallig in de categorie dans vallen, is een toeval, onder meer door een eerdere bijdrage aan Statuts, de tentoonstelling-performance van Boris Charmatz. Als je dan toch een naam op hun activiteit, die loopt van licht- en videoinstallaties tot voorstellingen als Big, zou willen plakken, dan kom je al snel op een term als kunst in het algemeen, met veel raakvlakken aan wetenschappelijk onderzoek. Het vreemde van een voorstelling als Big, bedenk je achteraf, is dat ze, ondanks de sneer naar Adorno, dicht aansluit bij zijn adagium dat kunst zich moet laten infecteren door zijn eigen tijd, ook en vooral door het verkeerde, aberrante, onbegrijpelijke ervan. Het grote verschil ligt vooral in de onbevangenheid waarmee Superamas dat doet. Hun werk is een kritische semiotische analyse van deze tijd, maar hun strategie omschrijven ze als een semiotiek zonder grammatica, een demonstratie die ze tegelijk, met een onnavolgbaar Frans taalspelletje, als demontage beschrijven.
SUPERAMAS
Op donderdag 3, vrijdag 4 en zaterdag 5 oktober tonen zij de installaties Digginup, Truck-station en Play-mobile, een première, om 22 u gevolgd door de voorstelling Big. Op donderdag 10, vrijdag 11 en zaterdag 12 oktober kan U de installaties en video-projecties Body Builders, Billy Billy en Truck Station zien, met aansluitend om 21 u de performance Auto-mobile en om 22 u de installatie-performance van Body Builders. Voor inlichtingen en reservaties : BSBbis, Kazernestraat 37, 1000 Brussel, 02/513.82.90. Het volledige programma kan U consulteren op www.beursschouwburg.be
