De verborgen kracht van muziek
Alain Platel speelt in dit festival vooral bevoorrechte toeschouwer. Het gesprek verschuift dan ook snel naar Platels eigen werk als choreograaf.
Waarom koos je Jérôme Bel uit als co-curator? Jullie werk lijkt mij hemelsbreed te verschillen.
Alain Platel: 'Ik heb een natuurlijke bewondering voor hem. Hij spreekt zoals hij is. Hij confronteert mij ook met dingen. Hij gaat bijvoorbeeld op een vanzelfsprekende manier om met nieuwe media, terwijl ik daar nu pas aan begin te wennen.'
De wereld van jouw voorstellingen, ook in 'Wolf', lijkt nochtans niet veel op te hebben met 'nieuwe technologie'.
Platel: 'Voor mijn dansers geldt dat alvast niet. Voor de meesten onder hen functioneert een laptop zoals een boekentas dat voor mij doet. Maar ik maak inderdaad geen gebruik van dat facet van hun leefwereld.'
Je gebruikt in 'Wolf' de eigenaardigheden en kwaliteiten van je dansers. Het merkwaardige is dat ze daarbij soms boven zichzelf uitstijgen tot wonderlijke personages, terwijl elders de anekdotiek, het haast triviale de bovenhand haalt. Dat lijkt mij een moeilijk evenwicht.
Platel: 'Ik heb ontdekt dat ik het daar precies over wil hebben, over de hoogtes en laagtes die mensen in zich verenigen. Het is mijn eeuwige obsessie om ongelijke kwaliteiten naast elkaar te plaatsen. Dat lag niet voor de hand bij 'Wolf', waar operazangeressen naast acteurs staan. Die zangers zijn immers zo vergroeid met de operataal dat ze een deel van hun dagelijkse leven geworden is. Maar als je daar anderen naast plaatst, zie je veel scherper de kracht en de zwakte van eenieder. Als ik dat laat zien, wil ik echter ook iedereen in zijn waarde laten. Ik heb dat moeten leren. Ik kan even goed geïrriteerd raken door mijn acteurs. Maar daar staan altijd magische momenten tegenover. Ook Mozart lag mij aanvankelijk niet, misschien vooral omdat iedereen altijd zo euforisch doet over die man. Maar dan lees je zijn brieven en je merkt dat hij ook angsten en moeilijkheden en banale gedachten had. De voorstelling moet dat toelaten. Wat niet hetzelfde is als iemand neerhalen. Ik wil alleen niet enkel 'wow-toestanden' tonen, maar ook de 'petite histoire'.
Hoe valt het werken mee met gereputeerde muzikanten als Cambreling en Klangforum?
Platel: ''Klangforum' twijfelde lang over deelname. Zij leggen zich op hedendaags repertoire toe, Mozart is voor hen conservatorium-muziek. De samenwerking had echter een diepe impact op hen. Ik kijk er altijd van op hoezeer klassieke musici in een soort getto leven. Alles draait rond de muziek, maar ze benaderen die mathematisch en afstandelijk. Daardoor zitten die mensen met een emotionele knoop, omdat hun keuze voor muziek vaak een emotionele grondslag heeft, die nooit ter sprake kan komen. Cambreling legde in zijn bewerking van de liederen echter speciale accenten bij elke muzikant. Hij ging dus in zekere zin met hen om zoals ik met mijn spelers. Mijn dilettantisme, de confrontatie met de dansers, Cambrelings aanpak, dat was voor hen heel verfrissend. Het was een kijk op de muziek die ze vergeten waren. Het mooiste verhaal zijn de huilbuien van de zangeressen tijdens de eerste repetities. Ik weet het eerst aan de luidruchtige omgeving of de bewerking van de muziek. Maar daar had het niets mee te maken. Doordat ze de liederen niet in hun gebruikelijke context van een opera brachten, realiseerden ze zich plots de emotionele betekenis ervan. De aria 'Smanie Implacabili' van Dorabella uit 'Cosi fan tutte' drukt in feite furieuze razernij uit, maar in het geheel van de opera zinkt dat weg. Pas in een vreemde context werd Marina Comparato gegrepen door dat lied.'
Er zit veel karaoke in het stuk. Is dat een manier om onmondige mensen een stem te geven in het stuk?
Platel: 'Je kan het zo bekijken. Karaoke gaat ook over de vijf minuten roem waar iedereen van droomt. Maar mij was het vooral te doen om de relatie met de populaire muziek. Mozart was blij als hij mensen zijn deuntjes hoorde zingen. Hij maakte de populaire muziek van zijn tijd. Populaire muziek kan emotioneel enorm raken. Ik herinner mij een aflevering van 'Zomergasten' waarin de Nederlandse ex-premier Dries van Agt, met al zijn achtergrond en ervaring, gedurfde uitspraken deed over tal van thema's. In het besef dat niemand hem nog kan pakken. De avond eindigde met zijn verzoek om Boudewijn de Groots 'Land van Maas en Waal' te spelen. De tranen kwamen hem, met al zijn grijze waardigheid, in de ogen. Je zag hem denken: 'Hier woon ik en ik nodig u uit om te komen kijken'. Die man viel op dat moment samen met alles waar ik al heel lang mee bezig ben.'
Je assembleert vaak je stukken met wat dansers je aanbieden. Hoe is die werkwijze ontstaan?
Platel: 'Ik heb leren omgaan met de weinige talenten die ik heb. Ik kan niet dansen, ik heb geen opleiding. Maar ik kan mensen wel motiveren, ze samenhouden, de juiste atmosfeer creëren. Dat is niet als vanzelf gekomen. 'Bonjour Madame_' was het eerste stuk waaraan ik begon zonder plan. Dat kwam omdat ik voor een groep mensen stond die niets met elkaar te maken hadden. Plots liet ik alle voorbereidingen vallen, en ging ik gewoon kijken naar wat er in het repetitielokaal gebeurde. Nochtans ben ik ervan overtuigd dat, als je een doorgedreven analyse zou maken van mijn voorstellingen, je een hypercomplex netwerk van verbindingen zou ontdekken onder de schijnbare chaos van de gebeurtenissen. Ik bewonder altijd mensen die heldere, uitgepuurde werken maken, maar ik ben op dat vlak misschien toch te veel een Gentenaar.'
PTJ
