Performer Niels Radtke Klein brengt voorstelling met twee kanten
'Media-loos' project in Kaaitheater
(tijd) - In 1999 verzon de performancekunstenaar Niels Radtke Klein het liefdesverhaal van Nick en Sarah. Dat verhaal ontwikkelde zich tot een grafische vorm, die op zijn beurt weer vertaald werd in een eindeloze reeks grafieken, beelden en objecten. Dit 'media-loos' project ent zich nu op een theaterruimte, de studio van het Brusselse Kaaitheater. De toeschouwer kan zich mee inschrijven in het verhaal. Tenminste, in één deel ervan.
In de Studio van het Kaaitheater heerst een ongewone drukte. In alle ruimte staan objecten en monitors opgesteld. Technici en acteurs lopen her en der rond. Niet verwonderlijk voor een voorstelling die in negen dagen tijd in elkaar gebokst moet worden, maar het publiek desondanks wel langs twee gescheiden wegen door allerlei scènes en situaties in het hele gebouw wil leiden.
Tussen hen bevindt zich ook Niels Radtke Klein. Hij is geen prater: zijn toelichting komt in flarden, niet zelden verbonden door vervaarlijke gedachtensprongen. Maar daar lijkt het in de voorstelling ook om te draaien: de kunstenaar wil niet alleen tonen dat de inhoud van een verhaal en de vorm die het aanneemt onontwarbaar verstrengeld zijn. Door kleine en grote verschuivingen wil hij ook nieuwe inhouden en vormen genereren.
Het werk heeft geen titel: er is alleen de grafische voorstelling van een mannen- en vrouwengezicht. Niels Radtke Klein: 'Ooit schreef ik een verhaal over twee mensen, Nick en Sarah. In het eerste deel bedrijven ze de liefde, in het tweede volg je hun communicatie via de telefoon, in het derde deel gaan ze weer uit elkaar. Het verhaal is deels autobiografisch. Het beschrijft de verschillende manieren waarop je met elkaar contact kan houden. Er is de fysieke nabijheid, maar er is ook de relatie op afstand, via e-mail, telefoon enzovoorts. Die vertoont een heel andere dynamiek: wat betekent het om met vrienden ergens te zijn terwijl je geliefde alleen virtueel, in je gedachten of via telefoon aanwezig is? Dat verhaal heb ik vertaald naar grafische symbolen, en die zijn op hun beurt het vertrekpunt van het werk zoals het tot nu toe geëvolueerd is. Een symbool is een bepaalde figuur, een woord dat op zijn beurt verwijst naar het Franse 'figure', gezicht. Een symbool is ook een karakter, zoals in Japans schrift. Ook dat woord is dubbelzinnig qua betekenis. Op die twee grafische figuren heb ik bovendien allerlei variaties en mutaties toegepast. De resulterende figuren werden dan aangewend in allerlei andere media, zoals kledij, of beweging of film. Zo ontstaat een gebeuren waarin vorm, inhoud en object voortdurend in elkaar overgaan. Ik vind het boeiend om dat uit te spelen. Ik maak zelf ook nooit het onderscheid tussen vorm en inhoud.'
Twee werelden
Klein verdeelt het publiek in mannen en vrouwen, die elk een andere voorstelling te zien krijgen.
'Maar met 'gender' of een verwijzing naar religieuze gebruiken heeft het niets te maken. Ik wil gewoon twee totaal verschillende ervaringen integreren in één voorstelling, maar dan wel zo dat niemand de originele voorstelling ooit te zien kan krijgen. Die 'originele' voorstelling komt enkel tot stand in de dialoog die zich achteraf tussen de twee helften van het publiek ontspint. De voorstelling suggereert zo natuurlijk dat mannen en vrouwen in twee verschillende werelden leven. Iemand zei ooit dat liefde bestaat in de aanvaarding van het verschil tussen man en vrouw, niet in hun versmelting. Maar daarnaast is het hele opzet een spel met de dynamiek van verhalen en waarnemen. Die dynamiek verloopt anders wanneer het publiek gescheiden is. In beide 'helften' van de voorstelling is de toeschouwer in elk geval meer dan zomaar toeschouwer. Hij of zij kan in bepaalde scènes de hoofdrol krijgen, of een figurant zijn. Dat betekent dat de toeschouwer op een ogenblik zelf Nick of Sarah wordt. De belangstelling van Radtke Klein voor vervloeiende grenzen blijkt niet nieuw. Al tijdens zijn opleiding had hij vragen over de verhouding tussen klank en materie.
Klein: 'Ik was gefascineerd door de klank van beitels op marmer. Bij klankopnames daarvan merkte ik dat de geluidsgrafiek dezelfde vorm aanneemt als het gebergte waar de steen uit voortkomt. In Italië, en later in de Himalaya onderzocht ik dat verder. Daar, op 6.000 meter hoogte, in de ijle lucht is de hemel niet meer blauw maar donker. Je ziet de zon als een ster. Het licht schijnt als het ware door je, je lost op. Dat heeft mijn later werk getekend.'
Pieter T'JONCK
De voorstelling van Niels Radtke Klein staat in de Kaaitheaterstudio's, O.L.Vrouw-van-Vaakstraat 83, 1000 Brussel van 5 tot en met 8 november om 20.30 u. Een voorsmaakje van verhaal en beeld kan je krijgen op www.kaaitheater.be/nrk. Inlichtingen en reservering: 02/201.59.59 of de website.
