'Sociaal verantwoorde kunst is de dood van de kunst'
Kris Verdonck maakt machines van acteurs
(tijd) - De kunstenaar Kris Verdonck toont de drievoudige installatie 'Catching whales is easy' in de Beursschouwburg. Daarmee gaat hij verder op de ingeslagen weg. Zijn vorige werk '5', een verzameling van vijf installaties, was een van de merkwaardigste voorstellingen op het jongste KunstenFestivalDesArts: geen theater of performancekunst, evenmin beeldende kunst, maar iets daar tussenin. In elk geval weekt het werk heftige emoties los bij het publiek.
'Catching whales is very easy' is een verzameling van drie installaties/performances. Ze draaien elk rond één tekst gebracht door een performer en één object van een beeldend kunstenaar. 'Eh Joe' van Samuel Beckett wordt geïnterpreteerd door Heike Langsdorf, die verscholen zit in een multimediale installatie van Antoine Desvigne. Chris Musgrave ontwierp een reusachtige metalen hoorn waarin de acteur Geert Faes zijn hoofd steekt om de tekst 'Texas Chain Saw Massacre' van Rainald Goetz uit te schreeuwen. Kris Vleeshouwer bedacht een tuig dat Kaya Kolodziejczyck bij elke 500ste hartslag van het podium rukt terwijl ze de 'Interimsliebenden' van Einstürzende Neubauten voordraagt.
Kris Verdonck bedacht niet alleen het algemene kader waarin die drie korte stukken hun plaats krijgen, hij was ook actief betrokken bij de ontwikkeling van de drie stukken. Ze omcirkelen, elk op hun manier, de onwerkelijkheid van het bestaan aan het begin van de 21ste eeuw.
Uw werk balanceert op de grens tussen beeldende kunst en theater. Waarom zoekt u die grens op?
Kris Verdonck: 'Op de middelbare school volgde ik een opleiding als beeldend kunstenaar. Nadien stapte ik over naar een theateropleiding in het RITS, en uiteindelijk keerde ik in het HISK in Antwerpen terug naar de beeldende kunst. Ik eet dus van twee walletjes, maar dat is vooral omwille van het basisidee van mijn werk. Een theaterregisseur is iemand die een mentaal kader creëert waarin zijn acteurs kunnen opereren. Ik probeer om een materieel kader te creëren. Objecten die het handelen van een acteur bepalen zoals een instrument. Ze dwingen tot een bepaalde handeling, maar de acteur moet het instrument wel bespelen. De interactie die zo noodzakelijkerwijs ontstaat tussen de acteur en het object, drijf ik zo ver mogelijk op de spits. In 'Dancer' draait een slijpschijf dol door het zware gewicht dat bevestigd is aan de as. Soms, zoals in dat stuk, is enkel het object er nog. De hele dramaturgie zit dan in dat object.'
Wat levert die verschuiving artistiek op?
Verdonck: 'Op dit ogenblik is het bon ton om sociaal verantwoorde kunst te maken. Dat lijkt mij de dood van de kunst. Kunst is belangrijk als een denkruimte waar je met niets rekening hoeft te houden. Je hoeft je niet af te vragen of iets beeldende kunst dan wel theater is, je doet gewoon wat je wilt. Het boeiende aan de manier waarop ik nu werk is dat het nog steeds om live-art gaat. Levende lichamen staan centraal, maar ze ontwikkelen zich niet in interactie met anderen. Ze worden afstandelijk, machinaal gestuurd, tot ze zelf iets objectmatigs krijgen. Op het eerste gezicht krijg je buitenissige constructies en situaties te zien. Maar die overdrijving helpt om een ervaring te omschrijven die onze leefwereld steeds sterker domineert.'
'Computers zijn het banale voorbeeld bij uitstek van een wederzijdse afhankelijkheid tussen mens en machine. Computers palmen je volledig in, maar mensen verliezen er zichzelf ook graag in. De elektronica dringt overal binnen in ons leven. Geen koffiezetapparaat meer of het heeft zijn chip. Binnenkort worden chips zelfs met planten meegeleverd. Of we daar gelukkiger door worden is een andere kwestie. Dat nieuwe bestel sluit bijvoorbeeld grote groepen mensen uit. De gevolgen zijn in elk geval hoogst merkwaardig. We worden steeds minder rechtstreeks met 'echte' dingen geconfronteerd.'
'Wellicht moet je lang nadenken om je te herinneren wanneer je voor het laatst pijn voelde. Maar ongetwijfeld ligt het laatste moment waarop je behoorlijk gestrest was, je nog vers in het geheugen. Dat verraadt een voortdurend, maar latent aanwezig paniekgevoel. Het drijft mensen tot de vreemdste, meest zinloze daden. Paniek is in onze wereld van complexe onderlinge afhankelijkheid een allesoverheersend gevoel geworden. Toen George Bush zich onlangs in Tokio versprak en deflatie verwarde met inflatie, crashte de beurs van Tokio onmiddellijk. Het hele systeem en alle actoren in dat systeem staan zo op scherp, dat de minste aanleiding volstaat om de zaak overstuur te laten gaan. Dat is verschrikkelijk, maar het fascineert mij ook. Het is van een wrede schoonheid. Paniek vormt de rode draad in deze drie stukken.'
In een vroeger werk toonde u vijf lichamen die roerloos, in foetushouding op een tafel liggen. Dan kun je toch moeilijk van paniek spreken?
Verdonck: 'In dat werk verbeeldde ik een idee uit 'Alien 1'. Sigourney Weaver kruipt in een machine die haar in slaap wiegt, om haar pas vijftig jaar later te laten ontwaken. Ik wou dat op een heel concrete manier tonen, het contrast tussen het totaal weerloze lichaam en de machine die overgenomen heeft tastbaar maken. Tonen hoe vreemd dat complete vertrouwen is. Paniek is hier inderdaad slechts op de achtergrond aanwezig. Wat op de voorgrond treedt, is het diepgewortelde verlangen van mensen om zich aan iets over te geven, om zich te verliezen in iets. Dat gevoel treedt in het nieuwe stuk met Kaya en Kris Vleeshouwer ook sterk op de voorgrond.'
U koos teksten met een heel radicale, moeilijk te doorgronden schriftuur, waaruit niet zelden een vleug waanzin spreekt.
Verdonck: 'Die teksten zijn gekozen omdat ze ertoe neigen zelf een object te worden. Beckett schrijft woorden die zich mechanisch, in een gelijkmatig ritme, maar onstuitbaar opdringen. Er zijn doden aan het woord die langzaam maar zeker wegdeemsteren door de bezwerende kracht van de woorden. Bij Einstürzende Neubauten gaat het om liefde die 'ad interim' bestaat. De geliefden zitten overal tussenin, 'tussen chaos en ziel', ze verdwijnen even snel als de slag van een colibri-vleugel. Dat geven we vorm door iemand te laten wachten tot ze bij elke 500ste harstslag het podium afgerukt wordt. De tekst van Rainald Goetz lijkt dan weer het meest op een ontploffende machine, een psychotische uitbarsting. Goetz vergroot één moment, waarin alle overstag gaat.'
Pieter T'JONCK
'Catching whales is easy', van woensdag 31 mei tot zaterdag 4 april om 20.30u. in de Beursschouwburg, A.Ortsstraat 20-28, 1000 Brussel. Inlichtingen: 02/550.03.50 of www.beursschouwburg.be.
