'De blik als een daad van agressie'
Newyorkse Big Art Group brengt 'Flicker' in Leuven
(tijd) - De Newyorkse theatergroep Big Art Group presenteert in 'Flickers' haar kijk op de overgemediatiseerde samenleving. Ze creëert daarvoor cyborgs, mutanten die half mens, half machine zijn. De wezens zetten het publiek voortdurend op het verkeerde been.
De Big Art Group is niet aan haar proefstuk toe. Na twee meer conventionele stukken demonstreerde ze met 'Shelf Life' hoe theater een spiegel kan zijn van onze werkelijkheid. Die performance lijkt sterk op een filmvoorstelling, ware het niet dat de beelden, geprojecteerd op een scherm dat over de volle breedte van het podium gespannen is, ter plaatse opgenomen worden. Boven en onder het scherm zie je de acteurs druk doende met de scènes die in 'real time' op het scherm verschijnen. Meteen merk je ook de soms behoorlijk komische verschillen tussen werkelijkheid en film. Dat is niet zomaar een aardigheidje, leggen regisseur Caden Manson en schrijver Jemma Nelson uit.
Technologische media
Caden Manson: 'We zoeken naar een eigentijdse taal voor liveoptredens. Het gros van het theater in de VS is verknocht aan de traditionele, belangrijke stukken, die steeds weer in een nieuw kleedje gestoken worden. Dat vindt men 'vernieuwend' genoeg. De taal van die stukken lijkt ons niet langer relevant. Je moet de taal van je publiek spreken. Dat publiek is vergroeid met de alomtegenwoordige media. Waarmee ik niet bedoel dat je die nieuwe media mee ten tonele moet voeren. Dat eindigt er meestal mee dat technologische media een onderdeel van het decor worden, of aanleiding zijn om een klaagzang aan te heffen over de vervreemding die ze veroorzaken. Dat is naast de kwestie: de meeste mensen zijn perfect in staat om tegelijk op een pc te werken en naar de radio te luisteren terwijl ergens nog een tv speelt. Dat bekende gebruik van nieuwe media op toneel leidt echter de aandacht af van het simpele feit dat nieuwe technologie wel de structuur van onze identiteit veranderd heeft.'
Jemma Nelson: 'Er is een nieuwe taal, een nieuwe manier om dingen te lezen en te begrijpen ontstaan. Tekst en beeld beïnvloeden elkaar en vormen een nieuw leesraster. Mensen hebben bijvoorbeeld geleerd dat elk beeld kortstondig en vervangbaar is. Nog voor een tv-journaal goed en wel koud is, is er al een ander, met als gevolg dat de berichten elkaar onderling lijken weg te strepen. Die oppervlakkige, uiterst snelle consumptie van beelden belet je na te denken over wie hier wat te zien geeft, waarom dat gebeurt, laat staan hoe dat beeld gemaakt is of wie er belang bij heeft. Het Witte Huis verspreidt bijvoorbeeld voortdurend beelden, die dan zonder bronvermelding in tv-journaals terechtkomen als 'nieuws' en zo een onterechte waarheidsaanspraak verwerven. Af en toe leidt dat soort misbruiken tot een schandaal. Onlangs bleek dat op persconferenties in het Witte Huis steevast een journalist van een conservatief tijdschrift onder een valse naam rondhing. Hij lanceerde onveranderlijk net die vraag die de president toeliet om te 'scoren'. Nepjournalistiek die nieuws wordt. De ironie is dat hij niet door zijn 'journalistieke activiteit' betrapt werd, maar omdat hij op een chatlijn voor homo's zocht naar een partner voor anale seks. In het theater dat wij maken, gebeurt het omgekeerde. Onze technologie is extreem simpel, rudimentair zelfs. Bij ons zijn de acteurs de technologie, zij hanteren alle apparaten, doen zelf hun kostuumwissels enzovoort. Je ziet dus hoe het beeld geconstrueerd wordt, en waar je als kijker misleid wordt.'
Manson: 'Het gaat er ons niet alleen om het publiek wakker te schudden door ze te laten nadenken over wat ze gewoonlijk in de media te zien krijgen. Onze live geconstrueerde films creëren vooral een soort 'cyborgs', een mutant die half mens, half machine is. Deze wezens beantwoorden niet meer aan de gangbare beelden die mensen hebben over zichzelf, over hun identiteit. Onder hun ogen muteert die 'identiteit' tot een glibberig, veranderlijk samenraapsel van geleende beelden.'
Flikkeren
'Shelf life' was een demonstratie van dat idee. Frankie, de protagoniste van het stuk is een ruggengraatloze en amorfe vrouw. Naargelang haar partner veranderen haar gedrag, manier van spreken en uiterlijk. Dat leidt tot een conflict als ze haar drie partners tegelijk ontmoet. Omdat elk van hen wil dat Frankie blijft beantwoorden aan het beeld dat ze van haar hebben, vinden ze er niet beter op dan haar in stukken te scheuren en levenloos op een vuilnisbelt achter te laten. 'Flicker' gaat nu voort op die thematiek.
Manson: 'In het Engels staat het woord 'Flicker' voor het geflakker van een kaars of het flikkeren van een tv-beeld. Het duidt ook de afstandsbediening van een tv aan. We hebben begrepen dat het hier ook 'homo' betekent. Dat is wat ons betreft oké. In 'Shelf Life' onderzochten we de blik die beelden consumeert, in 'Flicker' stellen we de blik voor als een daad van agressie.'
Nelson: 'De Amerikaanse cultuur bulkt van beelden van geweld en dood. Lichamen worden, ook in figuurlijke zin opengereten, bijvoorbeeld in tv-shows die schaamteloos de verborgen psyche van mensen aan het licht brengen. Dat gebeurt echter altijd op een spectaculaire, esthetische wijze. De echte dood, het echte geweld daarentegen zijn radicaal uit de media gebannen. Zoek maar eens een foto van lijken in Irak. 'Flicker' probeert dat mechanisme te doorgronden. Met welke gemoedsgesteldheid kijk je naar 'fake' of 'werkelijk' geweld?'
Manson: 'We snijden in dit stuk twee live opgenomen films door elkaar. De ene is 'fictie': een typisch horrorverhaal met een moorddadig wezen dat jongeren achtervolgt in het woud. De andere film is 'realiteit': een driehoeksrelatie die eindigt in een gewelddadige afrekening. Door de twee verhalen te mixen stellen we de vraag wie wat naspeelt, hoe authentiek de gebeurtenissen in beide films zijn. Wellicht kom je dan tot de conclusie dat elke authenticiteit zoek is. Dat wat je ziet een kopie van een kopie van een onnaspeurbaar origineel is.'
Pieter T'JONCK
'Flicker' in Stuk Leuven van 16 tot 18 maart, om 20.30u. Reservering: 016/320.300 of www.stuk.be .
Marc Holthof
