60ste Festival van Avignon zal niemand voor het hoofd stoten
Nadj kwetst het publiek nooit met tegendraadse stukken, en stelt evenmin stekelige vragen over zin en onzin van het theater
Vandaag begint het 60ste Festival van Avignon. Deze feesteditie lijkt een stuk 'braver' te zullen verlopen dan die van vorig jaar, toen Jan Fabre als artiste associé mee het programma samenstelde. Diens radicale keuzes dreven een deel van het publiek tot wanhoop. Met Fabres opvolger, choreograaf Jozef Nadj, kan Avignon op beide oren slapen.
door Pieter T'Jonck
BRUSSEL l Vincent Baudriller en Hortense Archambault, die de artistieke leiding van het festival in handen hebben, kozen met Jozef Nadj voor vervoering en voor een sterke comeback van het klassiek theater.
Naargelang de bron was de strategie van Baudriller en Archambault vorig jaar, met Jan Fabre als artiste associé, extreem succesvol of een complete ramp. Le Figaro vroeg de minister zelfs om orde op zaken te komen stellen. Zo'n vaart zal het met Nadj (°1957) niet lopen. De emigrant uit ex-Joegoslavië kwam in 1980 in Parijs aan, met verhalen en beelden uit zijn geboortestreek en een training in theater en oosterse vechtkunst als bagage. Al snel duikt hij op in de ensembles van Mark Tompkins, Cathérine Diverrès en François Verret. Dat is geen toeval. Die choreografen maken op dat moment het mooie weer in Frankrijk met literair geïnspireerd danstheater. Nadj' eigen werk biedt dezelfde mix van theater en dans met een literaire inslag.
Toch vindt Nadj, als hij in 1986 met Le canard pékinois zijn Théâtre Jel opricht, meteen een eigen toon. Zijn theatertaal is uniek: een universum vol fantastische creaturen die zo uit duistere sprookjes weggelopen lijken. Nadj verwijst vaak naar verhalen en legendes van zijn geboortestreek om zijn wezens te duiden. Maar evengoed beroept hij zich op Ubu roi van Alfred Jarry, de auteur die van elke bourgeois een dwaze stoethaspel maakte. De wereld volgens Nadj wordt inderdaad bevolkt door marionetten die in burleske, absurde acties verwikkeld zijn.
Nadj geeft zijn grillige verbeelding vorm met behulp van het hele arsenaal aan middelen van het Europese en Oosterse theater. Hij kruidt zijn mix van circuscapriolen, scènes uit de commedia dell'arte en absurd theater à la Kantor met hoogstandjes van oosterse vechtkunst. Dat doet hij zo briljant dat het vanzelfsprekend lijkt. Als kijker hoef je zo nooit na te denken over de betekenis van een beeld. Wat telt, is de vervoering. Nadj neemt zijn kijkers op sleeptouw voor een wonderlijke reis door zijn verbeelding. Dat maakt zijn werk aantrekkelijk maar soms ook vermoeiend. Hij kan zelden maat houden. Dat gaat ten koste van de inhoud van zijn stukken. Soms blijft achteraf volledig onduidelijk wat Nadj wou zeggen met zijn stortvloed aan beelden. De auteurs die hem inspireren, laten zelden betekenisvolle sporen na in het spektakel.
Hoewel Nadj Jan Fabre qua beeldenrijkdom naar de kroon steekt, is hij op conceptueel vlak diens absolute antipode. Nadj stoot het publiek nooit voor het hoofd met tegendraadse stukken, en stelt evenmin stekelige vragen over zin en onzin van het theater. Dat merk je aan de festivalselectie. Het klassieke theater is opnieuw sterk vertegenwoordigd met grote buitenlandse namen als Peter Brook, of Antoni Vassiliev, en Franse coryfeeën als Eric Lacascade. Vlaamse succesnummers als Needcompany en Alain Platel maken hier weer hun opwachting. Deze keer is ook Guy Cassiers er voor het eerst bij met de Franse versie van Bezonken rood. De 'buitenbeentjes' van het festival, zoals het Zingaropaardencircus of het circustheater van Christophe Huysman, zullen het Franse publiek niet opschrikken. De echte hoofdgast is dit jaar daarom misschien wel Jean Vilar, de stichter van het festival. Bij de intellectuele erfenis van die sleutelfiguur van het Franse theater wordt drie dagen lang uitgebreid stilgestaan.
n Sfeerbeeld van het festival in 2005.
