Twintig jaar het tedere en gewelddadige lichaam
Dans > 'Spiegel' van Wim Vandekeybus
BRUSSEl l Twintig jaar geleden hield Wim Vandekeybus een dansworkshop in Madrid. What the Body Does Not Remember, de uitkomst van die workshop, was het startschot voor Ultima Vez, zijn gezelschap. Het was een uitzonderlijk moment: Vandekeybus schreef met dat stuk instantdansgeschiedenis. In Spiegel blikt hij terug op de sindsdien afgelegde weg.
Door Pieter T'Jonck
Wat de wereld in 1987 verbaasde, was "the dangerous and combative landscape" van The body, zoals het rapport van de Bessie Award het zo mooi omschreef. Afgezien van Jan Fabre deed niemand ooit voor wat Vandekeybus hier deed: reëel gevaar introduceren op het podium. Iedereen die er toen bij was, herinnert zich die ene scène die in Spiegel hernomen wordt. Rondhollende dansers gooien stenen naar elkaar. Op het nippertje slagen ze er steeds in een ongeval te ontlopen. Toch wordt dat geen circus. Vandekeybus exploreert hier een potentieel van dans, bewegingskunst die iedereen steeds links liet liggen. Lichamen 'denken' nog voor onze hersens in actie schieten. Sterker zelfs: mochten dansers zich op die hersens verlaten, dan zou dat een catastrofe betekenen. Vandaar: 'they do not remember'.
Complex zonder chaos
Instinctieve beweging ontstaat echter niet alleen bij fysiek gevaar. Gevaarlijker nog dan vallende stenen zijn mensen. In Stamping brengen stampvoetende dansers net geen dodelijke letsels toe aan liggende, sluimerende dansers, omdat die telkens op de valreep wegrollen. Met die scène opent Spiegel. Dat is geen toeval. Wat Vandekeybus, zeker vanaf zijn tweede stuk, Les porteuses de mauvaises nouvelles, steeds weer verbeeldde, was de gewelddadige confrontatie tussen mensen. In 'Girls', een scène uit Immer dasselbe gelogen, zeult een man een levenloze vrouw in zijn armen het podium op om ze plompverloren te laten vallen. In 'Air', uit Inasmuch as Life is Borrowed, beukt een man genadeloos op de borst van een vrouw in. Beide scènes tonen noch de rede, noch het gevoel, maar de harde confrontatie met concrete feiten: een lijf van 50 kilogram draag je niet eindeloos ver, in een gevecht overwint wie het hardst toeslaat.
Maar waarom vechten mensen? Waarom gaan ze elkaar agressief en, of vooral, erotisch te lijf. En hoe kan je dat letterlijk tonen zonder in chaos te vervallen? Met die vraag worstelt Vandekeybus al twintig jaar. Soms werkt hij daartoe complexe verhalen uit - Sonic Boom is een magistraal voorbeeld - , soms neemt hij zijn toevlucht tot film. Met telkens één constante: tederheid of begeerte en geweld vloeien in één beweging samen. Spiegel barst van die gedenkwaardige beelden: 'Sheepskin solo', 'Oranges' of 'Blood' bijvoorbeeld.
Eigen stem
Spiegel is dus een plain man's guide tot Vandekeybus. Maar ook als je het werk al die jaren volgde, treft het je hoe hij met zijn huidige ensemble de sterkte van het oorspronkelijke werk onaangetast oproept. Dat is, ongeacht de buitengewone kwaliteit van het huidige ensemble, meer dan opmerkelijk. Hier is iemand aan de slag die zijn eigen stem nooit vergeten of verloren is.
Nog tot 13/10 in de KVS, Brussel (www.kvs.be), in CC Brugge op 8 en 9/11, in de Warande in Turnhout op 9 en 10/1/'07, in CC Hasselt op 18/1, in deSingel van 28 to 31/3. Info: www.ultimavez.com
n Wat Vandekeybus steeds weer heeft verbeeld is de gewelddadige confrontatie tussen mensen.
