De magie van een wandelende eenjarige
Theater, dans en beeldende kunst maken vrienden op nieuw Playgroundfestival in Leuven
Er is theater, dans en beeldende kunst en daartussen ligt Playground, het 'internationaal live artfestival' in het Leuvense kunstencentrum Stuk. Theater met een pingpongtafel in de hoofdrol en jongetjes die hun eerste stapjes oefenen op het podium.
Door Pieter T'Jonck en Ward Daenen
LEUVEN l Het achtdaagse Playground, dat zaterdag van start is gegaan en nog de hele week loopt, opereert in het volgens Stuk 'radicaal vernieuwende veld' van Live Art. Maar wat is 'Live Art'?
Wikipedia hoorde de klok al luiden, maar twijfelt in zijn definitie nog tussen "een kunstvorm", "een strategie" en "praktijken die niet bij genres als theater, dans en performance vallen onder te brengen". De Londense Live Art Development Agency (LADA) daarentegen haalt alle superlatieven boven om middelen, doelstellingen en effecten van Live Art te beschrijven. Dit is wat Live Art volgens LADA allemaal vermag: grenzen doorbreken, regels opheffen, de traditie uitdagen, definities uittesten, lastige vragen stellen en tot slot het publiek tot actie brengen. Wow!
Volgens LADA is dat zo omdat kunstenaars Live Art hanteren als onderzoeksinstrument om over de grenzen van bestaande praktijken te zoeken naar nieuwe artistieke modellen en strategieën om tussen te komen in de publieke ruimte. De website ziet twee belangrijke voorlopers. Enerzijds de performancekunst van beeldend kunstenaars die in de late twintigste eeuw bij wijze van verzet tegen de vermarkting van de kunst hun lichaam gingen gebruiken als artistiek medium en object. Anderzijds de talloze podiumkunstenaars die komaf willen maken met de klassieke verwachtingen en werkvoorwaarden van het theater.
Cultuurpolitieke newspeak
Maar genoeg cultuurpolitieke newspeak van Angelsaksische makelij. Ondanks al die overdrijving groeit inderdaad al geruime tijd de nieuwsgierigheid van podiumkunstenaars en mensen uit de beeldende kunst naar elkaars werkterrein en methodes. Het woord 'performance', dat staat voor de hybride kunst die daaruit voortkomt, is zelfs niet meer van de affiche van de kunstencentra weg te branden. En dan gaat het niet over een schilder die een decor maakt voor een choreograaf. Het kan zelfs gebeuren dat kunstenaars samenwerken met mensen die met de schone kunsten helemaal niets te maken hebben. Steven Vandervelden van Stuk merkt op: "Het kan evengoed gaan om een beeldend kunstenaar die met een computerdeskundige overlegt of een choreograaf die met een bioloog aan de slag gaat."
Om die nieuwe vorm van kunst is het de artistieke staf van Stuk (voor dit festival verder bestaande uit Els De Bodt en Eva Wittocx) te doen. Playground vertrekt echter van een andere invalshoek dan kunstencentra als Kaaitheater of Vooruit, die ook veel performance brengen. Els De Bodt merkt op: "Zij gebruiken het label performance eerder voor podiumwerk dat niet aan een bepaald genre beantwoordt. Playground vertrekt vooral vanuit beeldende kunst. Games People Play van beeldend kunstenaars Dora Garcia en Richard Venlet en theatergezelschap Transquinquennal begon bijvoorbeeld ooit als een object, een pingpongtafel in beton. Daar werd een performance rond uitgewerkt. Toen stelden de makers vast dat de mogelijkheden van het project lang niet uitgeput waren. Ondertussen zijn ze met een pingpongtafel in piepschuim en een grote groep performers aan het werk."
Performance die vanuit beeldende kunst vertrekt, vindt Eva Wittocx, programmeur beeldende kunst, is veel minder afstandelijk. "Bij performance van podiumkunstenaars wordt toch nog altijd iets opgevoerd. Je moet een soort verhaal volgen en begrijpen en je neerleggen bij de voorwaarden die het stuk oplegt. Hier moet je als kijker zelf je verhouding tot het werk bepalen. 'Living Currency' is bijvoorbeeld een expo op een podium, met werk van bekende artiesten als Lawrence Weiner en Dan Graham naast acties van jonge kunstenaars als de Slowaak Roman Ondak. Die vraagt moeders om hun eenjarig kind te leren lopen op het podium. Ondak refereert in zijn performance namelijk aan de magische momenten in het leven. Ook in het kader van 'Living Currency': Santiago Sierra die een dakloze leefloner rijkelijk betaalt om drie uur op het podium te staan. Zuffa van Tanya Hermsen is dan weer een personeelsvergadering in de faculteit Geneeskunde. Als genodigde op die vergadering moet je zelf uitmaken of en hoe ver je meegaat in de discussie."
Stuk is goed geplaatst om Live Art vanuit de beeldende kunst te verkennen. Al geruime tijd ontplooit het kunstencentrum een werking beeldende kunst. Het wil die ook verder internationaal uitbouwen. Wittocx zocht en vond voor dit festival inderdaad vooral partners in die sfeer. Dat zijn niet de minsten: Tate Modern in London, CAC Brétigny (Parijs) of De Appel in Amsterdam. Is Stuk geen erg klein broertje voor die grote spelers in het veld van de hedendaagse kunst? Wittocx meent van niet: "Door onze ervaring met podiumkunsten beschikken wij over mogelijkheden en knowhow waar zij maar van kunnen dromen. Het gaat niet enkel om hoeveel middelen je kunt investeren, maar ook hoe je elkaar aanvult."
Verfrissende manier
In het programma dat nu voorligt, ziet Wittocx drie soorten werken. "De Brit Bill Aitchison, Spaanse Cristina Blanco en de Duitse Heike Schmidt komen uit de hoek van de podiumkunsten, maar gaan daar op een verfrissende manier mee om. Dan zijn er de beeldend kunstenaars die hun werk naar het podium vertalen, zoals Garcia en Venlet. Een voorloper was de Frans-Amerikaanse Guy de Cointet. Van hem hebben we Tell me getoond, een performance uit 1979 waarin drie Amerikaanse actrices spelen in een decor opgebouwd uit felgekleurde abstracte kunst. En ten slotte zijn er kunstenaars die een installatie versterken door live acties. 'Living Currency' of het werk van Yael Davids zijn daar staaltjes van."
Playground wordt een jaarlijks terugkerend festival. Een vervanger van het vorig jaar afgevoerde Klapstuk is het echter niet. Toch sluit het werk op dit festival wel dicht aan bij de 'verruimingsoperaties' die de dans de laatste jaren kende. Het festival betekent dus wel een mooie aanvulling van het dansprogramma van Stuk. Het festival is echter ook en vooral de uitdrukking van de wens van het kunstencentrum om weer de voortrekkersrol op te nemen die het met Klapstuk vanaf '83 in het toen ook 'nieuwe' veld van de dans had.
Playground Live art festival, nog tot 10 november in Stuk, Naamsestraat 96, Leuven. 'Living Currency': donderdag, vrijdag en zaterdag van 20 tot 23 uur in Soetezaal. Zie www.stuk.be.
Eva Wittocx:
Santiago Sierra betaalt een dakloze leefloner rijkelijk om drie uur op het podium te staan
n Een vrouw neemt met haar zoontje deel aan 'Living Currency', een expo op een podium. De Slowaak Roman Ondak vraagt moeders om hun eenjarig kind te leren lopen op het podium en refereert zo aan de magische momenten in het leven.
