Archives du Théâtre 140

De Standaard

20-1-1969

„Nul is nul": waterval van kritiek op het mensje

Door Studio Amsterdam

(Van onze verslaggever)

Brussel. — Voorafgaand aan twee voorstellingen van Solid State, gaf Studio Amsterdam in het Brusselse théâtre 140 een avond met het stuk « O = O » van de 46-jarige Zweedse avantgardist Sandro Key Aberg. Het woord « stuk » wordt hier gebruikt met alle reserves die maar mogelijk zijn, want « O = O » heeft niets te maken met het traditionele drama, wat ook niet nodig is. Onderwijl zie ik op geen enkele manier in wat aan dit werk experimenteel is. Alles wat er in komt hebben we al wel ergens gehad, en totaal teater is het voor mijn gevoel evenmin, alhoewel het als zodanig was aangekondigd. Dit is ten slotte kabaret. Niet nieuw, maar wel nog spits en puntig in zijn kritiek op mens en maatschappij en althans nog ongewoon genoeg om een hele massa vastgeankerden aan het denken te zetten, want « O = O » is er niet op aangelegd de toeschouwer met dagdromen weer naar huis te zenden.

Het is een provokatiestuk. Om de toeschouwer in zijn vastgeroeste meningen en taboes te kwetsen, om hem die meningen te doen verbeteren, dat daarvoor ook kompleet bloot wordt gebruikt is toch normaal, want als je taboes opruimt moet je niet weer zelf grenzen trekken en op het terrein van de seks valt nog heel wat te verbeteren.

Het is een heel oud spel, zegt Cees Buddingh. Bovendien is Studio Amsterdam niet in het vulgaire gevallen, wat je niet van iedere naaktloperij kan zeggen, dus voor mij niet gelaten. Key Aberg is eigenlijk een dichter. Dat zie je dan ook goed aan zijn werk. « O — O » moet het hebben van het woord, en die woorden worden heel vlug gedebiteerd, te vlug om ze helemaal tot bij de toeschouwer te laten komen. Van teater zit in het hele stuk ook niets in. Met bewegen en spreken heb je nog geen toneel, en bepaalde passages, die alleen uit kommentaar bij projekties bestaan, kunnen net zo goed in een satirisch televisieprogramma. Maar als ik zo doorga beweer ik seffens dat Studio Amsterdam niet had hoeven te komen, en dat wil ik allerminst, want het beste aan een opvoering als die van « O — O » is dat ze gebeurt. Dat het publiek te horen krijgt wat het voor zichzelf in de sleur van alledag verbergt.

Schokterapie

Je kan dit werk niet navertellen. Er is geen intrige. In losse taferelen wordt zowat alles onder de hand genomen wat menselijk is : pijnlijke ruzies, chauvinisme, het verwoesten van de natuur, de verering van de dood en de verwaarlozing van het leven, het onbegrip voor de kunst, het goedpraten van de oorlog en het blikjestoerisme, het generatiekonflikt, de eenzaamheid die niet wordt begrepen, de haat voor kinderen en noem maar op.

Het gebeurt op de scène, met projekties die de woorden van de akteurs bekritizeren en met stemmen uit de coulissen. Er wordt met veel dynamisme gespeeld en vooral met veel radheid van tong, en er zitten wel originele vondsten in, zodat de toeschouwer zich behoorlijk amuseert, wat uiteindelijk toch niet de bedoeling is. Daarom doorbreekt het gezelschap nu en dan het amusement en geeft Jan Publiek een duw in de maag, om hem duidelijk te maken dat de kritiek op de goegemeente ook voor hem bestemd is.

Zo'n waterval van schokterapie krijg je in ieder geval niet van een traditioneel toneelwerk, waar maar één probleem per keer wordt besproken.

(hdb)