Archives du Théâtre 140

De Standaard

21-1-1969

« Studio Amsterdam » zonder acteurs: "technisch theater"

Kwestie van gewoon worden...

Brussel. — In het weekeind bood de toneelgroep « Studio » uit Amsterdam tijdens twee voorstellingen het Brusselse publiek de gelegenheid in het Théâtre 140 kennis te maken met wat men — terecht — « technies teater » noemde. Een zeker niet oninteressante nieuwigheid, waaraan je echter wel even wennen moet, om het maar zachtjes uit te drukken. Een nieuwigheid ook, waaraan lang niet iedereen in de bij de aanvang goed gevulde zaal kon of wilde wennen...

Inderdaad « technies teater » is nieuw, overdonderend nieuw. Het is teater zonder menselijke akteurs en met slechts één enkele hoofdrolvertolker : de moderne elektronische techniek, behendig en speels gemanipuleerd door enkele technici, die hun vak tot in de kleinste details beheersen. Men kan het ook anders formuleren : « technies teater » is een luisterspel dat met veel nadruk onderstreept wordt door een even overrompelende als luidruchtige wirwar van licht- en geluidseffekten. De door onzichtbare sprekers voorgedragen teksten gaan gepaard met aan- en uitflitsende lampen, licht in talloze kleurenmengelingen en aanzwellende en weer wegstervende soundvariaties.

Laten wij meteen stellen, dat de hier gevolgde techniek duidelijk beperkt gebruikt kan worden. De twee werken van Samuel Beckett, die « Studio » ons voorstelde, namelijk « Cascando » en « Woord en Muziek », kwamen niet helemaal uit de verf. Ondanks de goede intentie bleef het allemaal wat onwennig en bizar en voor de toeschouwer (of moeten we zeggen : luisteraar?) aan de onbegrijpelijke kant. Misschien dat men na verscheidene voorstellingen beleefd te hebben een duidelijker inzicht in deze teaterstijl krijgt ; bij deze eerste vertoning in België was het van het nieuwe iets teveel.

Na Beckett bracht Lodewijk de Boer zijn eigen werk « Solid State » op de planken. Een stuk, waar zelfs de sprekers wegvallen en alles alleen maar draait om een met geluid volgepropte soundtrack en licht. Eigentijds, beslist. « Solid state » doet je onmiddellijk denken aan Kaap Kennedy, Apollo 8 en andere raketten en satellieten. Het geheel groeit uit tot een orgie van licht en geluid, die je echter beter kunt ondergaan dan bij Beckett, gewoon omdat die ongeremd gebruikte elektronika het bij dit onderwerp « doet », omdat het allemaal zo honderd procent typerend is voor het jaar 1969. Hiér en hier alleen kan het « technies teater » een rol spelen, omdat de techniek bij het onderwerp past.

Het vierde punt van de avond, « Ballen » van Paul Foster in de vertaling van Nic Brink, werd bij nader inzien van het programma afgevoerd, aangezien dit stuk (wel met akteurs en aktrices) té nadrukkelijk aan de Nederlandse taal verbonden werd geacht en dus voor een groot deel van het publiek te onbegrijpelijk zou kunnen worden. Het werd vervangen door een sessie van « free jazz », die de bedoeling had een vervolg te willen zijn op « Solid State ».

Resumerend kan gesteld worden, dat de kennismaking op zich beslist niet oninteressant was, maar ook dat de door « Studio » gebruikte techniek door het grote publiek niet zonder slag of stoot geaccepteerd kan worden. Met name het oudere publiek kon het allemaal niet vatten en voelde zich in de werveling van licht en geluid bepaald verloren. Wel komt het ons voor, dat het de moeite loont de verdere ontwikkeling van deze nieuwe teaterstijl met aandacht te volgen en dat is dan toch al een zeer positief winstpunt voor Lodewijk de Boer, zijn groep en zijn opvattingen.

(jvd)