Archives du Théâtre 140

De Nieuwe Gids

26-1-1969

STUDIO-AMSTERDAM met Solid State in Théâtre 140

Jungle-boek voor volwassenen

NA O = O stond nieuw technisch theater op het driedaags programma. In zijn 15-jarige loopbaan heeft Studio Amsterdam steeds de vernieuwing betracht, in zoverre dat het laboratoriumtheater de perfectie van « spectacle total » wil bereiken; de mens wordt vervangen door de machine op de scène. Solid State werd een spel zonder acteurs, het patroon waarop gespeeld werd was Beckett. De techniek krijgt een groot deel van het werk te doen; lichten roepen de atmosfeer op, klank en echokamer, volume en vibratie van luidsprekers doorheen de zaal verspreid onderstrepen de intonatie, maar de mens zelf blijft onmisbaar. Niet alleen het feit dat de minste stemverandering een ander beeld oproept, maar ook doordat de zaal, het publiek een bepaalde instelling dient aan te nemen, om aan het gebeuren te kunnen participeren, bewijst dat zuiver technisch theater nog zo gauw niet perfect en totaal zal zijn. Het (gedeeltelijk) franstalig publiek had het dan ook niet gemakkelijk om het spektakel te beleven. Een begeleidende vertaling (zelfs met regie-aanduidingen) kon daaraan niet veel veranderen. De Amsterdammers benaderen immers erg het oorspronkelijk Beckett-gegeven, en nergens voelt de taal vreemd aan zichzelf aan. Dit alles neemt niet weg dat de voorstelling van zaterdag 18 januari het publiek wat overdonderde; als weerloze lammeren zat de (overigens talrijke) massa te staren naar twee grote ronde schijven, belicht, verlicht en gekleurd, zwart vlekkend of groen-blauw en oranjegeel draaiend, telkens de stemmen door de luidsprekers begeleidend. De technische vormgeving is eigenaardig, maar geweldig knap. Op het eerste gezicht (en gehoor) lijkt het kunstmatig of te simplistisch. Daarom ook leek ons Cascando niet zo goed door te te dringen dan « Woorden en Muziek », beide van Beckett. Eens de symboliek voldoende doorgedrongen, wordt het werkelijk grandioos. Het is alleszins een ongewoon gedoe voor de gewone bezoeker; theater roept nog steeds beeld én woord bij ons op, maar personages zijn hier niet te bespeuren.

Lodewijk de Boer gaat met de de vormgeving van « Solid State » dan nog even verder; hier is het spelen met de elektronica : oscillografen geven de stemmen en geluiden zichtbaar weer, het geheel is stereofonisch.

Om het de toeschouwers-hoorders niet te zwaar te maken, werd « Ballen » van Paul Foster vervangen door « Free-Jazz ». Opnieuw experimenteel tot in de kleinste tonen, met vrije ritmen en los van elke vaste stijl. Ergens is de muziektekst in vaste banen, staat zelfs genoteerd en varieert dusdanig niet zoveel van voorstelling tot voorstelling. Uiteraard moet men van vrije- jazz uitingen houden om er werkelijk van te genieten; want het ensemble van Lodewijk De Boer gaf blijk van een grote muzikale onderlegdheid om op zulke manier een continue stroom van klanken en ritmen naar voren te brengen. Vooral Han Bennik heeft ons getroffen : als een ruiter vergroeid met zijn paard bespeelt en bewerkt hij zijn drumstel, naast nog een serie andere instrumenten als een soort muziekdoos, een koehoorn en gongs. De beide saxen, Willem Breuker en Peter Bennink komen zelfs eens de zaal ingewandeld wat bijzonder knap is in dit volmaakt samenspel. Het werd weer eens een interessante avond, de moeite van de overtocht waard; de Amsterdammers komen trouwens binnenkort terug om Arrabal op te voeren.

R.R.