Archives du Théâtre 140

Het Laatste Nieuws

16-1-1972

ADEM INHOUDEN MET CASARES-SAMY FREY

Een onmogelijke woonkamer vol grijs en zwart. Schommelstoel die zenuwachtig maakt. Meubels als doodsbrieven. Langs weerskanten, stapels dagbladen. De « wetenschap » van de baas des huizes, die sedert enkele dagen weg is. Maar is er eigenlijk wel een baas? Is er wel een echtgenoot? Is die wel werkelijk op reis? In een casino zijn kans aan het wagen?

Om « Le borgne est roi » te bespreken, het stuk van de Zuid-Amerikaanse auteur Carlos Fuentes dat op het programma staat van het Brussels Théâtre 140, zou men met een lange reeks vraagtekens moeten beginnen. Het antwoord blijft men echter schuldig. Het is er trouwens ook niet nodig. Alles in dat werk is atmosfeer en situatie. Maar daarboven zweeft een tekst, die zo belangrijk is en zo ongelooflijk schoon, dat de taal ondanks alles meester is en op « Le borgne est roi » een zeer gave literair-poetische stempel drukt. Dat werk is een getuigenis. Een pleidooi voor het hedendaags toneel. Het bewijs dat men vandaag ook van theater, dat traditioneel is naar constructie en gesteund op de rijkheid van een taal, een actueel monument kan maken.

Verder met de vraagtekens. Is de vrouw des huizes, Donata, wel blind? Is het personage dat zij uitbeeldt wel het hare? Is Donata gek? Of is zij gewoon gevangen in haar toestand? En Duc? Is hij wel de knecht? Of gewoon Donata's minnaar, rol die hij hoe dan ook tijdelijk waarneemt. Is hij wel blind? Om uit al die vragen weg te geraken, een uitspraak van diezelfde Duc : — en mochten we nu eens spelen als twee wezens die zich om mekaar hoeven te bekommeren?...

Daar gaat dat spel dan. Soms teder. Soms wreed. Soms grappig. Soms brutaal. Altijd een uiting van de meest uiteenlopende menselijke gevoelens, van de diepste tot de oppervlakkigste, die door een situatie (hier klaarblijkelijk beider blindheid) worden ingegeven. Wij zien die twee wezens twee uur lang leven als dieren in een kooi. Liggen, staan, eten, beminnen. En zien zij niet wat om hen heen gebeurt, kunnen zij de dag uit de nacht niet halen, weten zij niet wanneer het etens- of slapenstijd is, zij hebben de spraak. Zij spreken en zeggen alles, zelfs datgene wat zij niet zien. Naast sterk dramatische tonelen krijgt men er van een ongelooflijke poëtische draagkracht, wanneer die twee afgestompte wezens, blind, hand in hand, de kamer rondwandelen. Dat eeuwig gevecht om hun gemeenschappelijk gebrek te verbergen, dat de bekroning vindt wanneer zij samen naar bed gaan, omdat ze daar zichzelf zijn.

Een werk als dit van Fuentes staat of valt met de acteurs. Wat Maria Casares en Samy Frey er van maken is gewoon fantastisch. Voor dat duo houdt men zijn adem in. Casares heeft alles voor de rol. De fysische conditie, de leeftijd, de stem en vooral dat onbeschrijflijk uitdrukkingsvermogen op een gezicht, dat voor de tragedie gemaakt is en waarop zij hier heel het innerlijke van een getourmenteerde vrouw legt. Zij is die rol meester, en tekent de minste schakering ervan op een manier, die alleen een zeer grote actrice eigen is.

Naast haar, een sobere Samy Frey, even zeker en degelijk op de plakken als we hem al dikwijls op het cinemascherm hebben gezien. Frey is hier dan eens een mens, dan eens een gekluisterd dier, dat spartelt en zich lostrekt, maar van het wijfje niet weg kan. De stijl van zijn uitbeelding, de klasse van zijn spel dienen al die vraagtekens waarover we het hadden, en doen er nog andere rijzen.

Wij hadden de gelegenheid het stuk in ons blad te bespreken naar aanleiding van de Festival van Avignon 1970. Toen ook had Jorge Lavelli de regie waargenomen. Hij had uit de openlucht-atmosfeer van een zuiderse zomernacht toen het beste gehaald. Maar de manier waarop hij zijn werk, dat streng werd herzien, nu in de schouwburg voorstelt, is nog directer, nog strenger. Zijn kijk op het stuk is doordringend, en na anderhalf jaar is zijn realisatie rijper, dus deugdelijker geworden. Het is werk van een zeer groot regisseur.

Eddy DE COCK.