Archives du Théâtre 140

Gazet van Antwerpen

14-4-1972

Teater in raadszaal te Schaarbeek

Nieuwe Komedie speelde zeven verhalen van Lodewijk de Boer

De Nieuwe Komedie uit Den Haag (met Lodewijk de Boer) toonde met « Zeven manieren om een brug over te steken » te Schaarbeek aan in welke richting het teater in een onmiddellijke toekomst kan evolueren : de benadrukking van het element spel en lichamelijke inzet ten koste van het woord. In die richting zijn natuurlijk al lang pogingen aan de gang, maar tot nog toe zijn in ons taalgebied tenminste nog niet zoveel gevallen bekend waarin deze nieuwe toneelvorm aanleiding gaf tot een goed teaterstuk.

De moeilijkheid bij dit akteursteater is wel dat het uitdrukken van gevoelens en mededelingen met het lichaam voor het publiek minder duidelijk zal zijn dan een gesproken tekst, begeleid door spel. Als een akteur op de scène zegt: « dus heeft mijn oom uw broer vermoord », dan is dat duidelijk en hoeft dat niet veel « spel ».

Het zou wel moeilijker zijn die eenvoudige mededeling enkel via het spel aan het publiek mee te delen. Dat houdt in dat het element woord toch niet zomaar kan opzij geschoven worden. In het soort teater dat de Nieuwe Komedie uitprobeert speelt de muziek een grote rol, als ondersteuning van het spel en zeker ook ter vervanging van het woord. Dat was ook zo in « De zeven dagen der schepping » van Jef Geeraerts, dat vorig seizoen in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel werd gespeeld.

Dat stuk kan beschouwd worden als volledig geslaagd akteursteater, maar daarin speelde het woord ook nog een grote rol. Het woord is echter een koude mededeling. Een (goed) akteur kan met zijn totale lichamelijke inzet soms veel beter gevoelens op een publiek overbrengen, die achteraf door iedereen op een andere manier zullen « verwoord » worden.

In « Zeven manieren om een brug over te steken » kwam dat zeer duidelijk tot uiting. Er zijn van die zeldzame ogenblikken in teaters dat men het ganse publiek « koud » voelt worden, ook de rationalist, die achteraf wel graag een verwoording zoekt voor zijn ontroering.

Beter kunnen we die ontroering vergelijken met deze die bestaat bij het horen van muziek, of het bekijken van ballet, of een landschap, of een stadsbeeld, of een mens. Dat is ook altijd moeilijk te verwoorden.

ZEVEN KEER

Lodewijk de Boer schreef en regisseerde deze « Zeven manieren om een rivier over te steken ». Hijzelf omschrijft dit stuk als zeven verhalen-in-een-enkele-droom, die telkens afbreken wanneer de samenhang tussen de dingen in een verhaal duidelijk beginnen te worden ; de Boer noemde zijn stuk ook « een soort Odyssee van bewust en onbewust menselijk handelen ».

Verscheidene elementen komen in die zeven verhalen dikwijls terug. Het zijn ook telkens dezelfde akteurs en aktrices, wat wel eenheid brengt in de handeling. Die vertolkers zijn : Tatiana Radier (Lichin-Baphomet), Ellen Verhey (Lilith), Willem Wagter (Henoch), Hugo Metsers (Hal), Roelant Radier (Tar), Henk Vo-tel (Marduk) en Paula Petri (Tiamat). De namen doen wel aan de oertijd denken, toen de mens het woord nog niet zo meester was en zich met kreten en gebaren uitdrukte.

Zeven keer leven deze mensen, worden zij geboren — steken zij de rivier over — en sterven zij. Ongeacht welke wreedheden zij begaan of ondergaan eindigt en begint hun verhaal altijd zo.

PUBLIEK

Over dit merkwaardige stuk zijn nog wat zaken te vertellen. Vooraf dient gesteld te worden dat er harde tonelen in voorkomen (vooral in het te krampachtige tweede gedeelte) die niet altijd zullen overeenkomen met de smaak van het klassieke teaterpubliek.

Jo Dekmine (Teater 140) die samen met het « Kunst- en Cultuurverbond » en het gemeentebestuur van Schaarbeek de avond inrichtte, heeft het publiek trouwens vooraf van de aard van de voorstelling op de hoogte gebracht.

Ten slotte woonden bijna het voltallige kollege van burgemeester en schepenen naast talrijke gemeenteraadsleden van Schaarbeek deze voorstelling bij, die daardoor een semi-officieel karakter kreeg. Ook FDF-burgemeester en volksvertegenwoordiger Nols was er, evenals CVP-volksvertegenwoordiger De Kerpel. De voorstelling had plaats in de raadszaal van het gemeentehuis, omdat die ruimte voor de produktie van dit stuk kon aangepast worden. De raadszaal was tot de laatste zetel gevuld.

GUIDO FONTEYN