Archives du Théâtre 140

Het Laatste Nieuws

1-12-1972

« THE CAGE » IN THEATER 140

Gewezen gevangen klagen aan

Of het nu was uit sensatiezucht of uit belangstelling voor de gevangenisproblematiek, kwam er een zeer talrijk en overwegend jong publiek opdagen bij de Belgische première in het Théâtre 140 van « The Cage » door het San Quentin Drama Workshop, een Amerikaans gezelschap van beroepsacteurs, allen gewezen gedetineerden van de San Quentin-gevangenis.

Zoals na de voorstelling toegelicht in een debat met het publiek, is het gezelschap ontstaan doordat zijn leden er na hun vrijlating niet in slaagden ergens een baantje te vinden. Het San Quentin Drama Workshop, dat eigenlijk deel uitmaakt van een overkoepelend theaterorganisme, het Barbwire Theatre - samengesteld uit ex-gevangenen van alle strafinrichtingen in de Verenigde Staten - bestaat inmiddels al zeven jaar, heeft meer dan 2.000 voorstellingen van « The Cage » op zijn actief en maakt nu met ditzelfde stuk een toernee door Europa. Overigens heeft het ook een uitgebreid repertorium van klassieke en moderne stukken die tijdens de rondreis echter niet aan bod komen.

« The Cage », oorspronkelijk een contestatiestuk dat zich beperkte tot het aanklagen van het straf-systeem in San Quentin alleen, heeft in de loop van die zeven jaren een hele metamorfose ondergaan. Als men de inhoud van het origineel vergelijkt met de voorstelling te Brussel, merkt men dat sommige aspecten van het gevangenisleven, zoals de brutaliteiten van de cipiers, volledig geschrapt werden om zich alleen nog te concentreren op de gedragingen van de gevangenen in de gesloten wereld van hun cel. Bovendien is de intrige nu van toepassing op alle gevangenissen, waar dan ook ter wereld. Of het stuk daardoor aan dramatische kracht gewonnen of verloren heeft, valt moeilijk uit te maken wanneer men slechts een versie gezien heeft. Hoe dan ook, in zijn huidige gedaante bezit het werk niet alleen een grote trefkracht, maar staat ook artistiek op peil.

Bij wijze van proloog blaft een metalen stem bevelen door een luidspreker. De scène, aanvankelijk duister en kaal, op een stuk sanitair na. stelt de cel voor. De « kooi » waarin weldra vier mannen worstelen met hun wanhoop,

hun frustraties en elkaars hebbelijkheden.

Jive (R.S. Bailey), die in een aanval van epilepsie zijn verloofde zou gedood hebben, maar overtuigd is van zijn onschuld, is het groentje. Geschokt en vertwijfeld weigert hij zich aan de riten van deze verstikkende miniatuurmaatschappij te onderwerpen. Zijn weerstand zet bij de drie anderen (Rick Cluchey, j. Rosen, M. Murphy) agressies vrij die een uitlaatklep vinden in allerlei barbaarse spelletjes, in quasi vriendschappelijke gebaren die overgaan in homoseksuele toenaderingspogingen, wat dan weer onderlinge jaloersheid wekt.

De doodsangst van Jive en de kwelzucht van de anderen doen een spanning ontstaan die de uitzichtloosheid van hun situatie suggereert en op de toeschouwer het gewenste bewustwordingseffect uitoefent. Wat niet belet dat er vaak argeloos gelachen wordt met de galgenhumor waarvan de dialogen doorspekt zijn.

Het slottoneel valt minder goed mee. De drie veteranen voeren een parodie op van Jive's proces, waarbij het publiek als jury fungeert en die eindigt met de — daadwerkelijke — terechtstelling van de jongen, waarna de dader zich tot de toeschouwers richt met de woorden: I have done your will. Symbolische woorden die de maatschappij op haar medeplichtigheid aan misdrijven en onmenselijke straf maatregelen wijzen.

In hoeverre het viertal uit San Quentin zijn doel heeft bereikt, althans tegenover de zaal, viel uit te maken tijdens het debat achteraf. Iedereen scheen het ermee eens te zijn dat de huidige strafinstellingen niet alleen voorbijgestreefd zijn, maar vooral totaal ongeschikt om hun eigenlijke opdracht te vervullen, nl. de sociale en morele heropvoeding van de delinquent. Integendeel, zowat 80 t.h. onder hen worden recidivisten en komen vaak voor ergere misdrijven terug in de gevangenis terecht. Het contact met doortrapte boeven is voor de lichtere gevallen als het ware een leerschool in de misdaad. Het oprichten van kleine gemeenschappen, geïntegreerd in de maatschappij, is een voorstel dat door de meesten bijgetreden werd. Zij die metterdaad de verwezenlijking van dit plan kunnen bewerken, zaten echter niet in de zaal. Zij krijgen de kans tot 3 december, elke avond om 20 u. 30.

L. TRAPPENIERS