Archives du Théâtre 140

Spectator

30-12-1972

Het Théâtre 140 aan de E. Plaskylaan te Schaarbeek is één van de weinige theaters in dit land, dat royaal ruimte schept voor allerlei ongewone theatergebeurtenissen uit het buitenland. Met de steun van het Nederlands-Belgisch Cultureel Akkoord gasteerde er onlangs het nog jonge Nederlandse experimentele gezelschap « De Appel ». De stichting van deze groep dateert van het begin van 1972 en is een uitloper van de aktie Tomaat, die heel wat roet heeft gegooid in het drama-diner van de officiële gezelschappen. Die zijn een soort worstfabrieken, zei destijds één van de spelers van De Appel, ze persen de stukken eruit.

Omdat zij vonden dat het toneel in Nederland nodig veranderd moest worden, zijn drie acteurs van het gezelschap Theater en één acteur van de Haagse Komedie samen met de gereputeerde regisseur Erik Vos uit deze grote gezelschappen gestapt en hebben zij dit nieuwe gezelschap geformeerd. De naam "De Appel" herinnert in elk geval aan de tomaat, bovendien is het nog harder. Appels zijn ook gezond en er zit pit in. Zo zei men bij de stichting. Een sympathiek uitgangspunt, want vrijwel niemand in Nederland is erg gelukkig met de gang van zaken en dus ontvankelijk voor het woord van bezeten nieuwlichters.

"De Appel" is geen formatie, die in eerste instantie produktgericht werkt, maar zich bezighoudt met het verrichten van onderzoek naar alternatieve vormen van toneelwerk. Ze vertrekken niet van kant en klaar geschreven stukken; hun produkties zijn het resultaat van groepswerk. Hun tweede produktie, die hier te Brussel te zien was, heet "God op Aarde" en kwam tot stand onder leiding van Eric Vos. De tekst is van de echtgenote van Eric Vos, Inez van Dulleman.

Naar de vorm is "God op aarde" een aaneenschakeling van sketches rond het thema van God en zijn schepping. Het begint op het ogenblik dat de mens losgelaten werd uit het organische verband tussen hem en God. Vele mythologieën (ook de christelijke) tasten naar een verklaring voor deze scheiding. Hier wordt het voorgesteld — niet eens op een vindingrijke manier — alsof een voorwerp God trof in het oog. En dan begint een spel, waarin getoond wordt hoe de mens zich sindsdien allerlei goden schiep. God treedt nu eens op als een tirannieke heerser, dan weer als de God van het Christendom, als Jeanne d'Arc en tenslotte als een oude brompot, die moet constateren dat alles is verkeerd gelopen.

Soms zit je ademloos te kijken en te luisteren naar dit intrigerende spel, maar dan weer zinkt je de moed in de schoenen, omdat aan die collage van teksten (sommige ontleend aan oude mythologieën of aan recente wereldliteratuur) geen mouw te passen is. Het "verhaal" blijft wazig en duister, om niet te zeggen verwarrend. Ondanks het prijzenswaardige spel gaat de voorstelling daardoor voor mij de mist in! Er is bovendien nog een tweede iets, wat de voorstelling verduistert : het optreden van een clown, die de handeling becommentarieert met clowneske randbemerkingen. Dit clowneske effect, hoe aardig ook, maakt de totaalvisie niet gemakkelijker.

Naast vijf toneelspelers treden er ook nog twee muzikanten in op, die de handeling muzikaal begeleiden. Want "God op aarde" wil een voorbeeld zijn van totaaltheater, waarin muziek, woord, dans en licht een organische eenheid vormen.

Eén van de heel positieve kanten van de voorstelling is de manier waarop met de toneelrequisieten — meestal afgedankte materialen — wordt omgesprongen. Haast in elke sketch komen dezelfde requisieten terug, zij het met een andere functie. De spelers wentelen zich ook van de ene sketch in de andere zonder storende haperingen of verduisteringen van de zaal. Op het gebied van deze natuurlijkheid kunnen wij nog wel iets leren!

F. VANHEE