Archives du Théâtre 140

De Standaard

3-3-1975

INTRO PHAEDRA INTRO THEATRA

BRUSSEL. - Intro Phaedra, intro theatra. Wat wil dat zeggen? « Intro Phaedra » is de titel van een toneelspel waarmee de groep Ourva thans voor het eerst in Brussel naar buiten treedt. Volgens de woorden van Ourva zelf, een anti-tragedie naar Euripides, Seneca en Racine. Van de Griekse over de Latijnse tot de Franse tragediedichter is Phaedra Phèdre geworden, de prinses van de onmogelijke passie. « Intro » is een Latijns bijwoord : « binnenwaarts, naar binnen, binnen ». Het zit nog in termen als « introduktie », « introspektie », « introversie »...

Met Ourva's Phaedra is dus een « binnen » gemoeid. Een « binnen » dat ook na de voorstelling zijn raadselachtigheid niet helemaal prijsgeeft. Met dergelijke « binnenpretjes » lopen hedendaagse teaterexperimenten wel meer het gevaar hermetisch gesloten te blijven voor de buitenstaander, alleen goed voor inwendig gebruik. De grote gemeenschap is er nauwelijks bij betrokken. Alles dreigt zich binnenskamers (alweer « binnen ») af te spelen. Intro theatra, vandaar; zoveel als « teaters binnenwaarts ». Dat is (geen) Latijn.

« Intro Phaedra » is goed voor Ourva, ook al een raadselachtige naam voor deze « équipe de recherches dramaturgiques et pour le jeu de l'acteur », in 1972 gesticht door Claude Tristan. Het publiek heeft er weinig aan. Opzoekingen verricht je in een laboratorium ; alleen met resultaten kom je voor de pinnen. « Intro Phaedra » is nog onvoldoende als resultaat.

In een rechthoekige zaal staan vier kleine podia kruisgewijs opgesteld, een aan elke wand. Daarop tien akteurs, zeven mannen en drie vrouwen, eender gekleed in zwarte broeken en jassen, en met een stofbril op het donker verguld gezicht — de stofbril in de plaats van het Griekse masker. Het publiek zit in de hoeken. Het gebeuren speelt zich af in de middenruimte en op de podia.

De taal die gesproken wordt is grotendeels Frans: brokken (niet de hele) « Phèdre »; voor een klein deel Latijn van Seneca; en verder een taal die Ourva zelf heeft uitgevonden, het zg. Theseïsch, waar je Grieks en Latijnse klanken meent in te herkennen. Koning Theseus, Phaedra's gemaal, zou ze zeker niet verstaan.

Ourva wil alleszins de deklamatorische dreun uit Racines verzen wegbreken. De tekst wordt met een ander ritme en op een andere toon gezegd dan traditioneel gebruikelijk is. Een vergelijkbare aanpak is op dit ogenblik te zien in 'Le Prince travesti' van Marivaux, in Theater 140 te Schaarbeek. Het Parijse Théâtre du Miroir is daarin ironischer; Ourva doet het in meer « verheven » stijl.

Herlezen

« Phèdre » is voor Ourva niet een lied op de passionele liefde. Integendeel, de liefde wordt verijdeld, verboden, voor Aricie en Hippolyte om politieke redenen, voor Phèdre in naam van de moraal. Zo begrijpt Ourva « Phèdre » naar binnen toe. (intro).

In « Intro Phaedra » wordt daarom gestalte gegeven aan een « Commando-Répression de l'Amour »: Theseus is als […] optreedt. Van de « autopsie der machtsmekanismen » die bij het begin van het spel nadrukkelijk wordt aangekondigd, zie je weinig terechtkomen. Alsof Ourva de bistouri onderweg verliest.

De bedoelingen van deze werkgemeenschap worden in de programmafolder uiteengezet : een herlezen van toneelsteksten openbaart op psychoanalytisch vlak de vaak onbewuste sociale of politieke motieven van de auteurs; en die « lezing in de tweede graad » moet leiden tot een « politiek » herschrijven en op de planken zetten van het werk. Die folder, bestemd voor gewone toeschouwers, pakt uit met bewoordingen die in een kursus Teaterwetenschap niet zouden misstaan. Bij voorbeeld : « La distanciation brechtienne doit être continuellement confrontée et mise en opposition volontairement juxtaposée avec le cérémonial quasi-religieux grotowskien. » Hoe geleerder de uitleg, hoe schraler vaak de kunst.

In « Intro Phaedra » zijn de bedoelingen van Ourva wel te herkennen. Er is zeker hard aan gewerkt. Maar de opvoering blijft op het niveau van oefeningen voor het volk van den huize. Ourva bezondigt zich aan jeugdige pretentie en eigenwaan: weinig van wat het als vernieuwing aandient, is nieuw. De schikking van scène en publiek, het werken op stem en gebaar, het afstand nemen van een « eerbiedwaardige » tekst daarmee experimenteren ook andere groepen. Als de « recherches dramaturgiques et pour le jeu de l'acteur » weinig of niets opleveren dat bij de toeschouwer overkomt, is zo'n produktie niet veel meer dan een kuriositeit voor ingewijden. Intro Phaedra, intro theatra — alles gaat de mist in.

JEF DE ROECK

Tot 22 maart Huis van Grafische Ontwerpers, Demolderlaan 24, Schaarbeek. Weekdagen om 20 u. 30, zondag om 17 u. Geen voorstellingen op maandag en op 14, 15, 18 en 19 maart.