Archives du Théâtre 140

De Nieuwe

26-3-1976

teater

In het Teater 14O te Brussel

Grand Magic Circus met « Les grands sentiments »

Jérôme Savary vond zijn weg in het teater door voor het cirkus te kiezen. Maar dan het cirkus zoals dat vandaag een nieuwe toekomst kan hebben. De moeilijkheid is natuurlijk dat deze foor-esbattementen bedoeld zijn voor het publiek dat normaal, als sociale geplogenheid, de schouwburg bezoekt. Dat is nog altijd de burgerij, en het maakt de zaak niet gemakkelijker door met deze speelstijl die ruimere volkslagen kan aanspreken, precies op de snobistische fraktie van de burgerij (het publiek van het Teater 140) te wedden. Een onderneming als het Grand Magie Circus werkt zich onvermijdelijk in een dwangsituatie. Maar met Les grands sentiments doet Savary té ruime koncessies.

Positief blijft in het Grand Magie Circus, dat het met overtuiging het konventioneel teater over boord werpt: technische raffinementen, verzorgde decors, een uitgekiende kostumering, en in de eerste plaats de verheven of gesofistikeerd-naturalistische taal, de subtiele gevoelens. Het lijkt - en is — er allemaal zowat tegenaan gegooid, en dat kan omdat deze mensen hun vak kennen (het is moeilijker voor een akteur zich in een gag waar te maken dan met de steun van een tekst als « To be or not to be »). Wel veroorlooft het Grand Magie Circus zich een ruime marge: niet alles hoeft te lukken.

De elementaire komiek in dit vitaal teater is direkt afgeleid van klassieke cirkustruuks en de commedia dell'arte: een opeenvolging van korte taferelen, nummers, saamgehouden door de schets van een intrige. Vertrekpunt voor Les grands sentiments is het failliet gaan van een klein Italiaans cirkus, het Cireo Mondiale Trampolini. De direkteur kan niet langer zijn dieren voeden, en laat ze vrij. In de stijl van groteske opera en grand guignol gaat dat verder. Het meisje Marion, verkracht door een bende van veertien zware jongens, wordt uitgekozen om, voor de toeristen, de geboorte van Kristus uit te beelden, en baart een volwassen dwerg. Na kennisgemaakt te hebben met de opvoedingsmetodes van het Braziliaans Etonkollege en een stage als hoertje, zal ze door de prins van Brazilië tot bruid gekozen worden (drastisch het sprookje uitbeeldend: haar alleen past het schoentje). Er is nog het optreden van Lola Montez…

Na de pauze maakt men het zich té gemakkelijk, en wordt de klemtoon gelegd op naakt en seks. Met erotiek heeft dat alles niets te maken, wel met de « antikultuur en de slechte smaak » die het Grand Magic Circus afficheert. De formule klinkt als een boutade, want de cirkustraditie kan, zoals Savary zelf het herhaaldelijk bewees, tot groot teater leiden. Maar hier blijkt hoe vlot het meppen uitdelen aan het burgerlijk teater, tot kompliciteit wordt met een gerefouleerde burgerij. En, konventie voor konventie, deze produktie stapt zeer nonchalant over van de ene in de andere.

Zeker in het tweede deel van Les grands sentiments wordt de toeschouwer tot een voyeur herleid. Het valt telkens weer op hoe ver men, drastisch manipulerend, de burger kan brengen. Vraagt men de eerste vijf rijen vrij te maken (want de akteurs willen even de indruk hebben voor een lege zaal te spelen), dan doet men dat graag en zelfs met geestdrift. Wordt beroep gedaan op een vrijwilliger uit het publiek, om zich in een naaktspelletje te mengen, dan vindt men telkens iemand die zich ook de onderbroek laat uittrekken. Ergens klopt dat natuurlijk, want elk publiek krijgt tenslotte het teater dat het verdient. Maar gaat het Grand Magic Circus verder deze weg op van koncessies, dan maakt men het stranden mee van een artistiek zeer belangrijk initiatief, in merkantiel en waardeloos kleinburgerlijk teater.

(V.R.)