Archives du Théâtre 140

Knack

12-5-1982

De dans der duisternis

Japanse groep Sankai in Théâtre 140

"De droom van de jongen met het kale hoofd", door Sankai Juku. In Théâtre 140, Eugène Plaskylaan 140, 1040 Brussel. Tel. (02) 734.46.31.

Voor de tweede maal haalt Théâtre 140 de Japanse groep Sankai Juku naar ons land, één van de merkwaardigste, zeg maar veruit de beste Butu-groep die Europa al te zien kreeg. Onder leiding van Oshio Amagatsu brengt de groep opnieuw "Le rêve du garçon au crâne rasé", een eenakter in zeven taferelen, op muziek die van Zen over Schotse doedelzak naar hard-rock gaat.

Van kop tot teen wit gegrimeerde, kaalhoofdige dansers evolueren magisch-teatraal over het podium : levende skulpturen, net gipsen surrealistische beelden, in scènes vol tederheid, drama, vreugde, verdriet, strijd. Een vreemde energie, een ingehouden doch volledig beheerste agressie doet hen spannend traag, irriterend langzaam bewegen. Vanuit een hoek glijden ze uit elkaar, tot ze, zonder merkbare bewegingen, plotseling in diagonaal over het podium verdeeld zijn. Een danser draait zich om, en op gedeformeerde vogelgeluiden met hier en daar een tromslag, gaat hij, langzaam en beheerst bewegen. Pas na een poos merk je dat de pluimenbundel, die hij tijdens deze plechtige dans in zijn linkerarm houdt, een levende pauw is, die tegen het einde van dit tafereel wordt losgelaten en gedurende de verdere voorstelling over het podium zal dolen, aangetrokken (en zoet gehouden) door her en der verspreide graankorrels.

Een in kimono geklede dwerg komt heel zachtjes, wat timide lachend (of huilt hij?) in de schijnwerpers gestapt. Een gouden tand is zichtbaar en een bloedstraaltje loopt langs zijn mondhoek weg. Voorzichtig schrijdt hij zijwaarts verder op Schotse doedelzakmuziek. In de schijnwerpers ontmoet hij de pauw, is daardoor even verrast, maar zet dan zijn waggelgang verder. Na een tragi-komisch avontuur ontpopt de dwerg zich opeens als een vlinder uit zijn cocon, tot... nee, dat moet werkelijk een verrassing blijven voor wie nog gaat kijken.

Deze dans is zo aangrijpend, imposant, visueel zo sterk, dat de beelden de kijker nog lang bij blijven. Tot het einde toe weet Oshio Amagatsu het publiek in de ban te houden van zijn "koreografie". Hij verstaat de kunst, kent de geheimen van het teatrale, van het sakrale. De sterke lichaamsbeheersing en discipline van de dansers schept een konstante spanning. Meer dan een verhaal te vertellen wordt een sfeer opgeroepen, soms koel, wrang en toch zeer poëtisch : symbolisch, kosmisch. Butu is een strekking in de Japanse dans, die ontstaan is tijdens de studentenrevolutie van de jaren zestig, en loopt dus ook parallel met de politieke, ekonomische, sociale en kultuur-historische motieven daarvan. Butu wil anti-dans zijn, het wil zich afzetten tegen het estetisme van zowel westerse als traditionele Japanse dansvormen (hoewel de invloeden van deze laatste toch overduidelijk, en waarschijnlijk onvermijdelijk zijn).

Voorbij de grenzen van tijd en ruimte gaan de dansers op zoek naar de bronnen van het bestaan : in hun lichaam zoeken ze antwoord op vragen over leven en dood, waar ze in hun subtiele sensibiliteit als het ware bovenuit stijgen. Aanvankelijk werd deze nieuwe dansstijl, door een van de eerste koreografen "dans der duisternis" genoemd, bekritizeerd en verworpen. Hij was genoodzaakt zich in de marginaliteit te ontwikkelen. Geleidelijk kwam er dan toch enige respons vanuit artistieke en intellektuele middens, en sinds de jaren '70 kwamen enkele groepen al sporadisch optreden in de VS en in Europa, waar ze uiteraard met groot entoesiasme onthaald werden (hier was men al vertrouwd met anti-teater: de link naar begrip voor deze anti-dans was maar een stap).

De technische en spirituele sterkte van deze Japanners, de artistieke kwaliteit van wat ze brengen waarborgen boeiend en interessant spektakel.

KATIE VERSTOCKT