Date 1985-05-22

Publication De Standaard

Performance(s) Waanzinnen

Artist(s)

Company / Organization Brialmonttheater

Keywords schrijver • woorden • wieme • herdrukt • waanzinnen • rijs • andré • acteerwijze • dreigen • inkt

"Waanzinnen", gevecht met woorden: Brialmont halt André Baillon uit de kast

BRUSSEL -- "Waanzinnen": een indrukwekkend decor, een intrigerende tekst van een vergeten Franstalige Vlaming André Baillon, en een uitzonderlijke acteerprestatie van Dries Wieme. Toch levert dat niet echt uitzonderlijk theater op, deels omdat regie en dramaturgie weinig doordacht zijn, en er niet in slagen een acteerwijze te vinden de tekst recht aan doet.

Klaarblijkelijk mocht Dries Wieme alle registers van een realistische acteerwijze opentrekken om een gek neer te poten zonder veel sturing, zelfs als de essentiële momenten in de tekst onder die lawine van acteren bedolven raakten. Het gevolg is dat dit acteren, tegen de intrinsieke bedoeling ervan in, vals gaat klinken, als een niet ter zake doende toevoeging aan de tekst. Overigens blijft het wat de vraag of deze tekst "Woorden- een schimmenspel" geschikt is om zo direct op de planken gezet te worden.

Woorden

André Baillon werd op 27 april 1875 geboren in Antwerpen, en was op zijn zesde al wees; Hij werd opgevoed door een tante ("mademoiselle autorité", doch eens meerderjarig erft hij een aanzienlijk fortuin en start een nogal turbulente levenswijze, waar veel inkt over gevloeid is. Na zijn zelfmoord in 1932 wordt zijn werk niet meer herdrukt, maar zijn leven blijft het voorwerp van tal van hagiografieën, tot na 1976 zijn werk weer herdrukt werd.

In "Woorden" beschrijft hij nogal afstandelijk zijn obsessie voor woorden, zinnen, boeken, die hem dreigen te overmannen een die maar onschadelijk kunnen gemaakt worden door "ze met inkt op papier te plakken". Hoewel ze dan ook blijven leven en steeds opnieuw dreigen de hersens van de schrijver aan te verten.

In dat gevecht met woorden (soms letterlijk beschreven alsof de schrijver woorden dood slaat) duiken ook andere lijnen op: de schrijver die opgeslorpt wordt door zijn personages, de samenhang met zijn wanen, zijn vragen over het woord en God ("Was God een spraakleraar").

Dat is uiteraard een puur tekstueel gebeuren, het is nauwelijks relevant of Baillon nu echt woorden "doodsloeg" of dacht dat een woord door zijn oog in zijn hersens binnendrong.

Deze productie kwam tot stand met de bijdrage van Hypothesesarts, of het duo Christian Leblicq (spelleiding en klank) en Xavier Rijs (scenografie-. In het decor van Xavier Rijs wordt die wereld van woorden treffend opgeroepen: door een labyrint kom je binnen in een ruimte die als een versterkt perspectief opgebouwd is en die door schuivende schermen steeds langer wordt.

Daarin zijn alle voorwerpen wit, ontledigd van hun concrete materialiteit, als woorden in de hersenpan van de schrijver. Naarmate meer schermen openschuiven zie je steeds weer dezelfde configuratie van voorwerpen opduiken, parallel met de circulariteit van de tekst die steeds weer dezelfde motieven herneemt. Tot het laatste scherm openschuift en een blauw-groene schimmenwereld ontsluit, waarin de schrijver verdwijnt -- de waanzin?

Ook aan de details van de scenografie is aandacht besteed: als de schrijver opkomt bv., heeft hij zijn schoenen -- de enige reële voorwerpen op de scène -- uitgedaan en zet ze in een hokje weg; de gewone wereld is weg.

Zo subtiel als de scenografie is, zo onzorgvuldig en platvloers is de regie. Woorden worden echt doodgeslagen, de schrijver grijpt gepijnigd naar zijn oog als een woord binnendringt, en dat wordt allemaal nog eens dik onderstreept met een uiterst "betekenisvolle" klankband. Door al die uitroeptekens die voortdurend aanflitsen gaat de tekst vaak verloren. Dat is jammer, want met een begaafd acteur als Wieme was allicht meer aan te vangen dan dat.

Desondanks blijf je, je toch afvragen, als je naar deze toch verdienstelijke voorstelling zit te kijken, hoe het mogelijk is dat precies dit gezelschap, het Biralmont-theater, geen subsidies meer krijgt van het ministerie van Cultuur. Helaas… (PJT)