Date 1992-09-24

Publication De Standaard

Performance(s) Echte clichés

Artist(s) De Kuyper, Eric

Company / Organization Het Concern

Keywords clichés • flaneur • concern • stroomlijning • erotiek • aftast • proefstuk • objekten • geprojekteerd • teatrale

Prettige koreografie van Erik De Kuyper

ANTWERPEN -- Met Echte clichés is de schrijver Eric De Kuyper inzake dans en koreografie aan zijn proefstuk toe. Hoewel, het begrip proefstuk, of eerste koreografie, houdt de gedachte in aan een voortgezette carrière binnen de discipline, en als je je zoals De Kuyper als een flaneur in verscheidene genres beweegt, vervalt dat soort voorzienbaarheid en verwachtingspatroon. Daar staat tegenover dat de flaneur bij uitstek de figuur is die de oppervlakkigheid, de schijn en glitter van objekten en mensen aftast, en zich met een eigenaardige medeplichtigheid laat opslorpen door de eigen logika ervan.

Waarin resulteert dat in het geval van Echte clichés? De meest evidente betekenislaag (al zal de maker wellicht wit wegtrekken bij dit woord) is de fantastiek en heimelijke erotiek die uitgaat van de voorstellingen van het dagelijkse leven in de naoorlogse jaren. De eerste ijskast, de eerste wasmachine, de eerste ingebouwde keuken, met alle bijbehorende erotische konnotaties.

De stroomlijning van de objekten gaat hand in hand met de stroomlijning van het leven. Het objekt wordt een verlengstuk van het leven. Het grote verschil met bijvoorbeeld pop art-kunstennaars als Hamilton is de lichte melancholie, de nostalgisch-ironische toon die De Kuyper voortdurend hanteert. Hij doet dat door de haarbarstjes in het ideaal van het moderne leven te suggereren. Ze worden allemaal wel weggecamoufleerd, maar het zijn tekens aan de wand: dit is woekerende kitsch, het echte verlangen zit er ergens onder verscholen.

In zijn opzet wordt De Kuyper uitstekend gediend door de vijf danseressen en de ene danser van "Het Concern". Zij wassen, koken en dweilen zichtbaar uitgelaten op de muziek van Tsjaikovsky, die hier zonder meer als pepmiddelmuzak gebruikt wordt.

Overigens was het "Het Concern" dat De Kuyper uitnodigde voor hen te werken, met het opzet een film te maken. Omdat De Kuyper zelf wel eens met levende lichamen op de scène wilde werken, werd Echte Clichés uiteindelijk een kombinatie van beide, en je zou kunnen zeggen dat de wijze waarop De Kuyper teater en film naast en door elkaar monteert in een "bonte avond"-struktuur het grondtema van de voorstelling geworden is.

Het teatrale is uiterst geprononceerd aanwezig door een nadrukkelijke lijst van zware fluwelen doeken, en door een miniatuur-teaterje dat glorieert in het midden van de schijnwerpers (het poppenkast-effekt van het teater ten top). Het teatrale zit ook in het klungelige, nadrukkelijk onechte, of juist potsierlijk perfekte van een fragment dat eruitziet als "The Rockettes" verkleed als Hollandse boerenmeisjes.

Erotiek

De filmfragmenten zijn aanwezig op een manier die deelt in de vertederende klungelachtigheid van de podium-act. De fims worden geprojekteerd op een laken dat boven het publiek hangt en naar beneden komt na elk dansfragmentje. Die "enscenering" verwijst zowel naar simpele huiskamerprojektie als naar een periode waarin de filmzalen nog niet wanhopig probeerden publiek te lokken door schermen met spectaculaire formaten.

De films zelf zijn een aanvulling op het scènegebeuren. Eerst en vooral omdat de camera-blik de lichamen van de dansers op een heel andere manier aftast en toont dan de teatrale enscenering. Bij de film is er een letterlijke uitvergroting van het detail, in het teater een figuurlijke, een overdrijving.

Een van de leukste fragmenten is die waarin dje aftastende beweging van de camera omgekeerd wordt, doordat een danseres op haar beurt de cameraman gaat aftasten. Waardoor de verholen erotiek van het kijken en bekeken worden, van lichamen en voorwerpen plots heel expliciet wordt.

Erg nieuw is dat niet, de grote ontroering wordt geen ogenblik uitgelokt, maar het voortdurende "tongue-in-cheek" amusement, het intelligente spel met de verborgen inhouden van clichés maken van de voorstelling toch een leuk werkstuk, met een groot kritisch potentieel ten aanzien van de teater- en filmpraktijk. Al zal de maker ook dat laatste misschien wel sterk relativeren.

Nog te zien in Antwerpen in deSingel tot en met zaterdag, telkens om 20 u. Na afloop wordt elke avond om 22 u. een film van De Kuyper geprojekteerd.