Date 1998-04-11

Publication De Standaard

Performance(s) De Meeuw

Artist(s) Lubbers, Albert

Company / Organization KNS

Keywords meeuw • kostia • landtsheer • peggy • kns • misplaatste • tsjechovs • gebaar • brook • tsjechov

Hoe je "De meeuw" vakkundig de nek omwringt

Regisseur Peter Brook wijdt in zijn boekje The empty space een volledig hoofdstuk aan wat hij „deadly theatre" noemt. Het lijkt wel alsof hem daarbij de KNS-voorstelling van De Meeuw van Anton Tsjechov voor ogen stond.

Dit stuk, met al zijn paradoxale gemoedsbewegingen en ontwikkelingen, waarin geen enkele uitspraak is wat ze lijkt, wordt hier fijngemalen tot een vulgair soapverhaal. Met een parafrase van Tsjechov zelf: boers en grof acteren, vol misplaatste pathetiek, met slechts af en toe een sprankel talent.

Heeft het te maken met het aflopende ancien régime in de KNS? Wie zal het zeggen? Je kan alleen maar vaststellen dat de acteurs, een enkele uitzondering niet te na gesproken, nauwelijks schijnen te beseffen wat ze zeggen en al helemaal niet naar elkaar luisteren. Ze wachten gewoon hun regels af, zeggen die op en produceren daar dan het bijpassende verklarende gebaar bij.

Dat is soms bijna lachwekkend, als het niet zo intriest was. Lukas Smolders als de ongelukkige jonge schrijver Kostia spant de kroon. Bijna voortdurend ontkoppelt hij woord en gebaar om ze na elkaar te presenteren, alsof het gelijktijdig denken en belichamen ervan hem onmogelijk is. In dat geval zou het paradoxale samengaan in Tsjechovs tekst van rationalisatie (woord) en emotie (gebaar) in één moment gedacht moeten worden. En dat is blijkbaar te veel gevraagd. Geen wonder dat je op geen enkel moment kan geloven dat hij zelfs maar beseft wat hij zegt, laat staan wat het betekent binnen de context van dit stuk.

Wat de rol van de regisseur in zo’n situatie kan zijn, is uiteraard onduidelijk. Wellicht tekent Albert Lubbers voor de gebaren die bijvoorbeeld deze Kostia plaatst, maar ik vermoed dat hij zijn taak ergens halverwege opgegeven heeft en iedereen zijn gang heeft laten gaan. Elke acteur houdt er zijn eigen door dialecttonen gekleurd taaltje op na, iedereen stuntelt maar wat rond op zoek naar een plaatsje. Enkel door ongebruikelijk grove en misplaatste schokeffecten, zoals een bijzonder expliciet geënsceneerde vrijscène tussen Peggy De Landtsheer en Hans Van Cauwenberghe, vermoed je de aanwezigheid van een regisseur.

De werkelijke paradox van het stuk is dat sommige acteurs er binnen deze omstandigheden toch nog iets van maken, ondanks het gebrek aan weerwerk van hun tegenspelers. Peggy De Landtsheer als Irina Nikolajevna, Camilia Blereau als Polina Andrejevna en af en toe ook wel eens Christel Van Schoonwinkel als Nina, de "meeuw", hebben hun begenadigde momenten. Dan ervaar je even iets van de ongeëvenaarde kracht van Tsjechovs tekst.

Maar verder: huilen met de pet op. Dit is geen theater, maar de kroniek van een aangekondigde dood. Of, met Brook, doods theater, in alle opzichten.

KNS speelt "De meeuw", nog l tot 2 mei in de Bourlaschouwburg ! (20 uur), van woensdag tot zaterdag. Op zondag om 15 uur. Inlichtingen: 03-231.07.50.