Brussel -- De Duitse choreograaf Tom Plischke heeft iets van een ingenieur kunstzaken. Of beter nog, een verlicht bricoleur. Zoals de bricoleur een schroef altijd verkeerd gebruikt, zo spijkert Plischke brokken kunstgeschiedenis op ongepaste wijze aan elkaar. De Beursschouwburg vroeg deze non-conformist voor een performance: ze gaat tien dagen lang ononderbroken duren.
Plischkes talent, en dat van zijn kompanen in de BDC-compagnie zoals Erna Omarsdottir, Alice Chauchat en Martin Nachbar, werd al opgemerkt op het einde van zijn studietijd in 1998 aan de choreografen-opleiding PARTS. Kort na elkaar creëerde hij in 1998 en 1999 drie solo's. Daaruit bleek dat hij zich niet wou beperken tot het soort dans zoals te verwachten en te voorzien.
Demgegenüber Borniertheit, de derde in de reeks, is een mooi voorbeeld. Vier maal voert danseres Alice Chauchat daarin dezelfde dans van vier minuten uit. Ondanks de korte duur merk je dat gek genoeg pas tegen het einde, omdat de aankleding telkens anders is. Op een dodelijk efficiënte manier ondergraaft Plischke de moderne mythe dat beweging op zich iets zou betekenen. Een beetje gemorrel aan enkele parameters, die met de beweging op zich niets te maken hebben, en we denken al dat we iets anders zien.
Even later, werkend in zijn geboortestad München, bleek Plischke evenmin bereid zich te conformeren. Liever dan zich over de bol te laten aaien, weigerde hij een onderscheiding van de stad. Hij vond de artistieke keuzes van de stad München discutabel en wou zich niet laten betuttelen in ruil voor wat schamele ondersteuning.
Daarmee was het niet afgelopen: toen belangrijke producenten hem vroegen voor producties en hem wilden inlijven in het systeem van de grote Duitse theaters, sloeg hij elk aanbod. Hij prefereerde verder te werken met zijn kleine, armlastige BDC-compagnie.
Die beslissing was een weloverwogen keuze. De dans van de jaren '80 en '90 was voor hem artistiek onbevredigend, zelfs oninteressant, omdat ze alleen maar mooie voorstellingen opleverde. Ondanks grote belangstelling en dito budgetten had de dans zichzelf klem gereden. Productiedwang van de producenten haalde het van de artistieke vragen.
De nieuwe mogelijkheden die de dans in de jaren '70 had gekregen, sloegen op die manier om in beperkingen. De verschijning van de danser en de vorm van de voorstelling werden al te vaak bepaald door ongeschreven wetten. Die dicteerden ook hoe een toeschouwer moest kijken naar dans. Met zijn gezelschap knoopt Plischke aan bij het onbelemmerde experiment uit de jaren '60, van artiesten als Cunningham, Warhol, Artaud of Duchamp.
Dat kan hij alleen door alle voorwaarden die zijn werk bepalen zelf te controleren. Hij eist dus opnieuw de rechten op die beeldend kunstenaars decennia eerder bevochten.
Vanaf vanavond verleent de Beursschouwburg hem tien dagen lang een open podium, waarin alle mogelijke voorstellingen, experimenten, debatten, filmvertoningen tegelijk kunnen doorgaan in één ruimte. Deze performance doet Andy Warhols Factory nog eens over in tien dagen. Plischke gaat twee dingen na. Hoe kan dans dezer dagen getoond en begrepen worden? En wat betekenen de verworvenheden van eerdere avant-gardes nu nog?
Plischke doet echter meer dan experimenten hernemen uit de jaren '60 en '70. Dat demonstreert (Re)SORT met veel aplomb. Deze productie maakt deel uit van de tiendaagse in de Beursschouwburg, maar we zagen ze al eerder in Frankfurt.
(Re)SORT is gebouwd rond Publikumsbeschimpfung van Peter Handke. Dit stuk uit 1966 is een scheldtirade aan het adres van het publiek, met de bedoeling de imaginaire wand tussen het theater en het echte leven neer te halen. Ondertussen kijken we als toeschouwer echter vooral vreemd op als een theatermaker die "vierde wand" intact laat. Om het publiek duidelijk te maken dat theater illusies voorspiegelt, is een eenvoudige scheldtirade dus niet meer voldoende.
Daarom doet Plischke het anders. Hij sorteert en hersorteert bestaand materiaal van Trisha Brown, Barnett Newman, Jean-Luc Godard en Andrei Tarkovsky tot het je gaat duizelen. En alsof dat niet genoeg is, plaatst hij je halverwege de voorstelling in de benarde positie van hoofdrolspeler van het stuk. Uiteindelijk komt er dan toch nog een leerstuk -- op een videoscherm -- terwijl de dansers als kakelende kippen "I put a spell on you" van Screaming Jay Hawkins nabootsen. Er zijn geen zekerheden meer.
Tom Plischke & Friends met "B.D.C.", van 22 tot 30 maart in het tijdelijk pand van de Beursschouwburg, Kazernestraat 37, Brussel. Uren en toegangsprijzen voor de deelvoorstellingen: beursschouwburg.vgc.be .
