Het culminatiepunt van een jaar feestgedruis rond het twintigjarig bestaan van Rosas, het gezelschap van choreografe Anne-Teresa de Keersmaeker, is zonder twijfel de grote tentoonstelling die het Paleis voor Schone Kunsten (PSK) in Brussel wijdt aan haar werk. De tentoonstelling is als het werk van de choreografe zelf: grondig, studieus, maar ook uitbundig en gul.
De vernissage van de tentoonstelling leverde meteen een van de leukste, maar niet voor herhaling vatbare, momenten van het parcours op. In de beeldenhall van het PSK stonden enkele rijen stoelen over de diagonaal van de ruimte achter elkaar opgesteld, tot op de trappen toe. De verwijzing naar Rosas danst Rosas, de voorstelling die ook de start van het gezelschap inluidde, was onmiskenbaar. Maar het bleef niet bij een verwijzing: op de muziek van Thierry de Mey en Peter Vermeersch voor dit stuk voerde een massa jonge vrouwen de tweede beweging ervan ook live uit. Vele draden uit het werk van De Keersmaeker kwamen hier in een simpele geste samen. De grote groep riep meteen de vele bezettingen van dit stuk op, en herinnert ook aan de verfilming ervan door De Mey, waarin je aan het einde alle casts samen ziet dansen. Die dansers die aantraden, behoren echter niet tot het gezelschap, maar werden gekozen uit verschillende generaties studenten van PARTS.
De tentoonstelling bevat verschillende delen die intelligent door elkaar verweven zijn. Uiteraard domineert het documentaire gedeelte. Zo is er een zaal met 28 videoschermen, een voor elke Rosas-voorstelling, die het hele spectrum van het werk ontvouwt. Op een reuzescherm demonstreert Cynthia Loemij de basiszinnen van het bewegingsmateriaal van elke voorstelling. Een eresaluut aan de belangrijke inbreng van de dansers krijg je in de tegenoverliggende zaal, waar Boris van der Avoort een beeldmontage op drie schermen presenteert van veertig dansers. Jean-Luc Plouvier van het Ictusensemble componeerde muziek speciaal voor deze installatie. Tussen beide zalen in krijgt fotograaf Herman Sorgeloos, die door de jaren heen het beeld van Rosas naar de buitenwereld toe mee bepaalde, een eigen zaal barstensvol fotos.
In de Bertouille Rotonde, vlak boven de inkom van het PSK, initieert een vernuftige installatie met 29 muziekfragmenten je in de muzikale inspiratiebronnen van het oeuvre. Als een orgelpunt van dit documentaire gedeelte loop je, langs de overloop rond het dak van de beeldenhal over een reusachtige tijdsband die alle 1.728 voorstellingen opsomt die Rosas ooit speelde. Hier en daar illustreren enkele objecten langs deze tijdsband ook bijzonderheden over een voorstelling. Het meest verbazend is echter niet deze indrukwekkende hoeveelheid data en weetjes, maar wel de eerste documentaire zaal, waar je op verschillende tafels inzage krijgt in de schriftjes met notities die De Keersmaeker al die jaren maakte. Plotseling ontdek je dat de vernuftige structuren van haar werken op voorhand zeer nauwkeurig uitgedokterd werden, vaak aan de hand van complexe kleurendiagrammen waarin De Keersmaekers toenemende voorliefde voor bijzondere harmonische reeksen steeds duidelijker op de voorgrond treedt. Je leert er ook hoe de compositietechniek gaandeweg verschoof van een samenstelling van disparate fragmenten naar een overkoepelende structuur die pas achteraf ook een inhoudelijke invulling kreeg. Alleen al dit zaaltje is voor liefhebbers een bezoek waard.
De ambities van deze tentoonstelling reiken echter verder dan het puur documentaire aspect. Tussen de verschillende documentaire gedeeltes door tref je kunstwerken aan die verwijzen naar themas die ook in het choreografische werk opduiken. De bijdragen, onder andere van Luc Tuymans, Henri Michaux en Rebecca Horn, Juan Munoz, Alberto Giacometti of Thierry de Cordier vormen een intrigerend contrapunt voor de uitbundige informatie over het gezelschap. Hetzelfde geldt voor de gedichten die hier en daar de wandeling door de geschiedenis markeren. Sommige zijn rechtstreeks met het werk verbonden, zoals de gedichten van E. E. Cummings of Francisco de Quevedo, andere, zoals van Rainer Maria Rilke roepen een basisstemming op. Affiches van andere theater- en dansgezelschappen ten slotte situeren het werk van Rosas in zijn tijd. Apart het vermelden waard is de installatie van Thierry de Mey bij de aanvang van de tentoonstelling: op wit zand projecteert hij een opname van bovenuit van Violin Phase. Dit solofragment uit Fase wordt ook op zand gedanst zodat je het patroon van de dans langzaam ziet opduiken.Alsof dat niet genoeg was, werd aan het einde van het parcours een uitgebreide dansbibliotheek bijeengebracht, en is er ABC van de dans, een tentoonstelling binnen de tentoonstelling van Gerhard Jäger, speciaal bestemd voor kinderen. Tijdens de tentoonstelling zijn ook thema-avonden gepland. Het filmmuseum herneemt alle Rosas-films, er zijn voorstellingen en documentaires op RTBF La2, er is een lessencyclus over de dans in de twintigste eeuw, er is een debat over dans en kinderen en last but not least een documentaire over de onlangs overleden muziekpedagoog Fernand Schirren. Het is deze man die De Keersmaeker, in haar eigen woorden, alles heeft bijgebracht.
ROSAS XX van 20 oktober tot 5 januari in het Paleis voor Schone Kunsten. Openingsuren: 10-18u, woensdag tot 21u. Gesloten op maandag, op 25 december en 1 januari. Voor meer informatie: zie www.rosas.be
RTBF La2 zendt in het kader van 20 jaar Rosas op donderdag 24 oktober om 22u10 de film Grosse Füge uit
