Amperdans heeft vele gezichten
Amperdans
Monty, Antwerpen
(tijd) - Het Amperdans-festival in Antwerpen maakte zijn naam in vier dagen meer dan waar. Het toonde een verbazend brede waaier van theatrale voorstellingen, waarvan vele nauwelijks nog onder de noemer 'dans' te vangen leken.
De heterogeniteit van het getoonde vormde zaterdag de aanleiding voor een heus colloquium. Dat onderzocht hoe het begrip hedendaagse dans wordt ingezet om deze vorm van kunstproductie te plaatsen en te legitimeren, met onder andere enkele spitse bijdragen van de socioloog Rudi Laermans (KULeuven) en de kunsthistoricus Ramsay Burt (De Montfort University, Leicester, UK).
Avontuurlijker was de benadering van Sarma, het on-lineplatform voor hedendaagse danskritiek. Dat nodigde de Kroatische criticus en dramaturge Bojana Cvejic uit om tijdens het festival haar bedenkingen over voorstellingen aan het papier toe te vertrouwen. Aanvankelijk zouden die dan rechtstreeks op de muur worden geprojecteerd. Maar Cvejic bedacht een minder agressieve strategie.
'De criticus wordt hier zichtbaar gemaakt, maar het zat mij dwars dat je zo vooral zijn autoriteit onderstreept. Erger nog: door een kritiek op de wand te projecteren, zonder voorafgaand gesprek met een kunstenaar, is het alsof je over die kunstenaar spreekt in de derde persoon terwijl hij aanwezig is. Dat kan bepaald beledigend worden. Ik denk dat je het werk van een criticus beter begrijpt als je hem of haar ziet als een kijker met een bijzondere relatie tot kunst en kunstenaars. Maar daarom is hij niet vrij van vooronderstellingen en vooroordelen. Het loont dus meer als ik voorbeschouwingen geef bij het programma. Op die manier toon ik mijn eigen vooroordelen en projecties over het programma. Je leert iets over mijn denkschema's of de blokkades in mijn denken. Die kan je naast je eigen ervaringen leggen. Ik heb het trouwens niet zo begrepen op kritiek die zich beperkt tot punten uitdelen. Het gaat erom te achterhalen wat kunstenaars denken en doen.'
Jonge god
Ondergetekende maakte een avond mee van het festival, met drie nieuwe werken, en merkte dat Cvejic's vraag naar wat kunstenaars denken en doen soms te veel voor de hand ligt om het nog te smaken. 'Shattered dreams' van de Antwerpse kunstenaar Niko Raes was zo'n werk. Raes liet zijn volkomen kaalgeschoren lichaam voor dit stuk witkalken. Op sombere, elektronische klanken, uitgelicht door kale TL-strips, werd dat lichaam aan polsen en enkels omhoog getakeld. Aanvankelijk produceerde de jonge god nog moeiteloos, als een volleerd trapezist, sierlijke poses. Maar de ophanging aan polsen en enkels laat de gehangene geen moment rust: als hij zijn spieren zou ontspannen, werd zijn adem als bij een gekruisigde afgesneden. Die inspanning werd zo steeds zwaarder, zodat het eerst sierlijke lijf steeds meer zweette en pijnlijke grimassen ging vertonen. Tot slot sloeg het uitgeput achterover. Op een obscene manier werd je deelachtig gemaakt aan dit exhibitionisme van het lijden. De afstand die kunst instelt tussen kijker en werk werd hier verruild voor een bizar narcisme, dat meer plaatsvervangende gêne dan artistiek genoegen opleverde.
Hoewel minder extreem was ook 'Bi-polar', een duet van David Hernandez met Renate Graziadei, in hetzelfde bedje ziek. Zowat drie kwartier maakten beide naakte dansers haast identieke bewegingen, die zich vooral achterwaarts ontwikkelden. Maar dat is niet wat opviel. Opmerkelijk was de onveranderlijk kaarsrechte rug en de plechtstatigheid van de dansers. Je dacht afwisselend aan 19de-eeuws academisme, aan vroege sociaal-realistische schilderijen en aan de puristische vormentaal van Cunningham. Een score met toevallige elektronische klanken versterkte dat laatste niet weinig. Maar hoe dat soort strakke formalisme te rijmen valt met Hernandez' eigen bewering dat hij de taal van het lichaam onderzoekt, is niet te achterhalen. In elk geval, niemand lijkt op dit ogenblik nog te wachten op een antwoord op deze vraag als ze in dergelijke abstracte, hoogst 'artistieke' vorm gesteld wordt.
Een absoluut lichtpunt - en een aanrader - was 'Flatland' van Patricia Portela. De hoofdrolspeler van dit werk is een bewoner van de wereld van letters, data, boeken. Door een toeval achterhaalt hij dat de derde dimensie, die in zijn wereld als een mythe aanschouwd wordt, werkelijk bestaat. Zonder enige opgeblazen pretentie is het stuk een geestige, maar vaak rake bespiegeling over onze relatie tot de wereld van data, concepten, boeken en hoe ze onze ervaring verbuigen.
Pieter T'JONCK
Teksten van Bojana Cvejic en het colloquium 'Constructing contemporary dance' zijn te consulteren op www.sarma.be.
