'Bewegen als wolken die voorbij trekken'
Choreograaf William Forsythe eregast op KunstenFESTIVALdesArts
(tijd) - Een jaar geleden hoorde de internationale danswereld het in Keulen donderen: het contract tussen de stad Frankfurt en het topensemble van Ballett Frankfurt van de choreograaf William Forsythe werd plots beëindigd. Uit de as van Ballett Frankfurt verrees echter een nieuw ensemble, de ForsytheCompany, dat meteen een blikvanger is op het KunstenFESTIVALdesArts. Een gesprek met Forsythe.
Met zijn brede, jongensachtige grijns vertelt Forsythe vol enthousiasme over zijn toekomstige artistieke en zakelijke parcours. 'De financiële structuur van het nieuwe gezelschap is vrij ongewoon. Wij zijn het enige gezelschap in Duitsland dat niet door een, maar door twee bondstaten, Hessen en Saksen, en door twee steden, Frankfurt en Dresden, ondersteund wordt. Daarnaast zijn de onderhandelingen over privé-mecenaat bijna rond. Die structuur is een reddingssloep voor ons: zonder institutionele omkadering valt er als dansgezelschap niet te overleven. Maar dat betekent niet dat ik mezelf nu artistiek ga heruitvinden. Ik heb gewoon een punt gezet achter een vroegere situatie om te kunnen blijven werken onder de juiste omstandigheden. Zonder gevolgen is dat natuurlijk niet: de omvang van het gezelschap is teruggebracht van 36 naar 18 dansers. Dat betekent dat we de meeste werken uit het repertoire zelf niet meer kunnen brengen. Maar ach, ik kijk liever naar de toekomst.'
Toch leken er zich in de nadagen van het oude 'Ballett' nieuwe evoluties aan te kondigen. Een werk als 'Kammer/kammer' trok bijvoorbeeld veeleer de kaart van het experimentele theater dan die van de dans. Forsythe relativeert dat onmiddellijk: 'De vorm die een stuk aanneemt vloeit altijd voort uit het onderwerp ervan. 'Kammer/kammer' wilde de complexe verwevenheid van fantasiebeelden en iconografie uitdrukken. Werken met video was de enige manier om dat te doen. Maar ik maak nooit tweemaal hetzelfde stuk. Ik beschouw een choreografie vooral als een platform voor het talent in het gezelschap. Mijn methode is altijd op samenwerking gestoeld geweest. Ik neem de rol waar van de hoofdredacteur die de bijdragen van anderen ordent. 'Three atmospheric studies', het werk dat we hier brengen, is zo'n stuk dat opgebouwd is uit het werk van de dansers zelf. Het is ook veel abstracter dan 'Kammer/kammer'. Toeschouwers zullen zelfs niet snel het thema kunnen achterhalen.'
'Politiek'
Toch licht Forsythe een tip van de sluier. 'Elke dans beantwoordt aan bepaalde regels. In dit geval gaat het om ongewone regels, die voortvloeien uit de intense manier waarop de dansers elkaar observeren. Ze staan dus zelden of nooit alleen op podium. Sommige van die regels ken ik alleen, andere zijn alleen aan de dansers bekend, sommige kent iedereen. Het was er mij niet om te doen een revolutie te bewerkstelligen in de vorm van de dans, wel om een interne bevraging op gang te brengen. Dan gaat het meteen over observeren en op elkaar afstemmen van dingen, of anders gezegd, over de 'politiek' van een groep.'
Dat is echter niet het enige thema van dit werk. Zoals de titel suggereert, speelt het weer een rol. Maar ook politieke motieven sluipen binnen. Forsythe: 'Ik werkte voor het eerst met lichtontwerper Spencer Finch. Die man tovert met licht: hij kan vele soorten daglicht suggereren. Dat bleek een ideale onderlegger voor het stuk dat we maakten. De dansers komen soms aan met bewegingen die ik nauwelijks kan benoemen. Het is net als de wolken die voorbij trekken. Dat is een dankbare metafoor. Weet je dat schilders er lange tijd niet in slaagden wolken nauwkeurig af te beelden? Pas aan het einde van de achttiende eeuw ging men wolkenformaties nauwkeurig bestuderen en classificeren, en werkte men ook middelen uit om ze weer te geven. Ook wij zijn met zo'n soort onderzoek van bewegingen bezig.'
De voorstelling is opgezet als een cyclische structuur die het verloop van een dag volgt. 'Het begint met de dageraad en eindigt met de slaap. Het eerste deel bestaat uit een verzameling beelden. Aanvankelijk lijken het losstaande bewegingen, na zekere tijd ontstaat een soort samenhang. Het tweede deel is een poging om zo eenvoudig mogelijk tot een zo zinloos mogelijke gebeurtenis te komen. Het derde deel is een oorlogsverslaggeving in de vorm van een weerbulletin. Ik nodigde hiervoor een groep geluidsontwerpers uit van Ircam Parijs en Forum Neue Musik Frankfurt. Zij zetten de stem van een danser om in de klank van een soort venijnige machine, die evolueert tot een suggestie van een gebouw dat aan flarden geschoten wordt.'
Forsythe ontwerpt ook steeds vaker installaties. Tijdens dit festival toont hij bijvoorbeeld 'Scattered Crowd'. In een grote zaal worden duizenden ballonnen losgelaten. Twee ballonnen, de ene gevuld met helium, de andere met lucht, houden elkaar steeds in evenwicht, zodat de ballonnen ergens op halve hoogte blijven zweven. Toch betekent dat niet dat de choreograaf nu plots ook beeldend kunstenaar wordt: 'Installaties zijn een voortzetting van choreografie met andere middelen. Het begrip choreografie wordt op allerlei fenomenen toegepast. Waarom zou ik dan altijd dansers moeten inzetten om beweging te genereren?'
Pieter T'JONCK
'Three atmospheric Studies' staat op 19 en 20 mei om 20.30u en op 21 mei om 18u in Théâtre National. 'Scattered Crowd' is op 20, 21 en 22 mei te zien in de Nationale Bank. Inlichtingen: www.kunstenfestivaldesarts.be .
