Date 2007-09-06

Publication De Morgen

Performance(s) Sauser aus Italien/Eine Urheberei

Artist(s) Marthaler, Christoph

Company / Organization

Keywords scelsisauseritalieneineurhebereitosattiruhrtriënnalepensiongesuisauteurschap

Revolutionair gesuis: 'Sauser aus Italien' van Christoph Marthaler

Revolutionair gesuis

'Sauser aus Italien' van Christoph Marthaler

SALZBURG l Wie het een beetje overdreven vindt om naar Oostenrijk te reizen voor de nieuwe theatervoorstelling van Christoph Marthaler, kan die nu net over de Duitse grens ook zien. Sauser aus Italien/Eine Urheberei, de creatie van de Zwitser voor de Salzburger Festspiele, speelt tot 9 september op de Ruhrtriënnale.

door Pieter T'Jonck

In deze fantasie rond het werk van de Italiaanse componist Giacinto Scelsi kneedt Marthaler met zijn onnavolgbare minimalistische slapstick de tijd als een echte componist. Scelsi (1905-1988) veroorzaakte een revolutie in de muziek door het primaat niet langer aan de compositie, maar aan de toon toe te kennen. Dat leidde tot composities van een verbluffende complexiteit.

In Sauser ervaar je die (in de uitvoering van Klangforum Wien) voluit, maar Scelsi noteerde zijn muziek nooit zelf. Medewerkers zoals componist Vieri Tosatti deden dat voor hem. Na zijn dood eiste die Tosatti daarom het auteurschap ervan op. Niemand nam die claim ernstig, en toch rakelt Marthaler de kwestie weer op. 'Eine Urheberei' betekent immers 'gedoe rond auteurschap'. Niet dat Marthaler de mythe van Scelsi wil ontmantelen, integendeel.

De letterlijke vertaling van 'Sauser aus Italien' is 'suizende geluiden uit Italië' en de muziek van Scelsi beantwoordt helemaal aan die definitie. Het zijn onbestemde, onbenoembare klanken. Ze duiken nu eens op in vreemde instrumentaties zoals een op zijn rug geplaatste gitaar of een geprepareerde piano, dan weer in de bekende vorm van een klassiek strijkkwartet. Maar nooit kun je ze makkelijk interpreteren. Ze roepen een vreemd, sprakeloos gebied van pure ervaring op.

Marthaler bezorgt de composities een bijzondere context. Twee uur lang voert hij ons binnen in de wereld van een Italiaans pension uit de jaren vijftig waar de gasten genieten van het dolce far niente. Duri Bischoffs decor roept die wereld op een hyperrealistische wijze op. Ook de haast sprakeloze acties van de bewoners van het pension zijn realistisch weergegeven, al worden ze steeds absurder en verlopen ze ijzingwekkend traag. Voeg daar Scelsi's muziek en vrijwel waanzinnige monologen aan toe en je krijgt een beeld van een werkelijkheid die volkomen losstaat van alles wat we 'normaal' achten.

Marthaler opent met zijn manipulatie van tijd en dramatische logica onvermoede innerlijke landschappen. Dat spoort op een fascinerende manier met Scelsi's klanken. Wie is hier eigenlijk de auteur?

Sauser aus Italien is te zien op de Ruhrtriënnale tot 9 september. Ook Merlin oder das wüste Land van Tankred Dorst (regie: Johan Simons), werk van Claus Peymann en het recente Requiem für eine Metamorphose van Jan Fabre staan er op het programma. Info: www.ruhrtriennale.de.