Date 1997-02-08

Publication De Standaard

Performance(s) Fortitudo

Artist(s) Vanrunxt, Marc

Company / Organization

Keywords fortitudo • laagje • devos • danny • hermans • kitsch • rosa • gebaar • ernst • plechtige

Vanrunxt belichaamt onpeilbare melancholie

Treffend is dat toch, ook in zijn nieuwe productie Fortitudo, die peilloze ernst van Marc Vanrunxt. Het gaat hem om iets meer, misschien zelfs iets anders, dan het tonen van een lichaam en zijn wondere werking. Via de dans, hoe onvolkomen die ook is, zien we een betrachting naar een buitengewone schoonheid, een "volheid" van het leven. En tegelijk, en dat is de melancholische kant van zijn werk, een besef van de onbereikbaarheid daarvan.

Het is een volstrekt on-moderne houding: het precaire, onbeholpene van het theatrale effect zo ernstig te nemen, er ondanks alles toch in te geloven. Vanrunxt zet alle middelen in om het lichaam de tover te laten belichamen van wat in de moderniteit letterlijk niet-voorstelbaar is geworden: het verheven gevoel of het diep-romantische smachten.

Vanrunxt zelf omschrijft zijn Fortitudo als een verbeelding van de winter: het verval en de dood dragen in zich de kiemen van een nieuw leven dat op komst is. Een nieuw leven dat de sporen van het oude meedraagt.

In drie delen wordt dat thema omcirkeld, eerst op plechtige zang van Patrick De Clerck, vervolgens op sombere elektronische klanken van Danny Devos en ten slotte op een bewerking van Lou Reeds Sad Song uit de lop Berlin (op zich al een hoogtepunt van treurnis en depressiviteit in de rockmuziek). De scène is bedekt met een fijn laagje wit poeder -- een laagje ijs. De achtergrond bestaat uit vreemde uitstulpingen, een sculptuur van Danny Devos met vervormde gegalvaniseerde platen.

Binnen die wereld verschijnen vier dansers, in twee onderscheiden groepen. De twee danseressen, de gracieuze, haast lyrisch, dansende Rosa Hermans en Annamirl van der Pluijm in lange, glanzende gewaden, staan in schril contrast tot de veeleer sjofel uitgedoste Vanrunxt zelf en Eric Raeves.

Ook het verschil in danskunst is treffend. Een hand die zich naar de hemel uitstrekt bij Rosa Hermans verlengt zich in haar hele postuur, en verleent het gebaar een overtuigingskracht die bij de elegische ernst ervan hoort. Hetzelfde gebaar bij Vanrunxt lijkt altijd wat disproportioneel, alsof de inwendige voorstelling van het gebaar bij deze danser-choreograaf niet helemaal klopt met de wat ongelukkige verschijning ervan voor het koele -- hard-gelovige -- oog van de kijker.

Door de strikte beperking, de uiterste spaarzaamheid, traagheid en repetitiviteit van de gebaren, krijgt dit contrast een grote betekenis in het stuk. Voor het overige is er immers geen strikt onderscheid tussen de bewegingen van de mannen en de vrouwen. Zij volgen grotendeels dezelfde choreografische lijnen, zij het met wat andere trajecten en wat tijdsverschillen. Ook in de enscenering van een instorting blijft er het verschil tussen de beheerste stilering van de vrouwen en de wat onbeholpen, maar daardoor in zekere zin ook wat vertederende uitvoering van de mannen.

Kitsch

Dit dubbeleffect ontmijnt een gevaar dat bij deze bloedige ernst voortdurend op de loer ligt: het gevaar dat wie ook maar een beetje kritisch kijkt, of simpelweg vanuit de verkeerde hoek, vooral veel kitsch en zeer weinig "essentie" ziet. Het grote, ernstige, verhevene, plechtige enzovoort kan moeilijk nog in een andere bestaanswijze dan die van de kitsch voortleven. Dat grootse, theatrale toch willen tonen heeft iets van een lichte perversie: "Ik weet het wel, maar toch, tegen beter weten in, doe ik het. Zie mij falen."

Faalt Vanrunxt nu ook? Beauty is in the eye of the beholder. Voor mij werkt het niet. Ik kan Vanrunxts pathos deze keer moeilijk delen. Maar ik kan mij wel inbeelden dat het voor anderen werkt. Dat iemand het geloof kan opbrengen om achter de sneeuwconfetti de diepte van gedachten te zien. Dat moet ieder voor zich uitmaken. Feit is dat Vanrunxt ook nu weer bewijst een bijzonder eigenzinnige theatermaker te zijn, met een zeer eigen stem.

"Fortitudo" nog op 13 en 14 maart in Vooruit Gent (09-267.28.38).