Date 1997-03-18

Publication De Standaard

Performance(s) Verdelgd Uitgeroeid Platgelegd

Artist(s) Bombay, Yves

Company / Organization KVS

Keywords bombay • branckaerts • sjarel • uitbreekt • hotelkamer • ian • zelfkant • decleir • sofie • moraal

Hoe je geweld niet kan tonen op scène

BRUSSEL -- Yves Bombay regisseert voor de KVS het bevreemdende stuk Blasted van de Engelse auteur Sarah Kane, met Sofie Decleir en Sjarel Branckaerts in de hoofdrollen. Dirk Van Bastelaere vertaalde de titel als Verdelgd Uitgeroeid Platgelegd en die opeenstapeling van adjectieven weerspiegelt overduidelijk de overrompeling redeloos geweld die net stuk doortrekt. Geweld dat eerst in de intimiteit van een verhouding, en dan -- als een fantasmatische uitvergroting -- in een hele stad uitbreekt.

Het leger grijpt er als een bende woestelingen de macht. We bevinden ons in Leeds, maar Sarajevo of het slotbeeld van Apocalyse Now lijken niet ver weg. Bombay haalt met de tekst bijzonder vreemde dingen uit. Dat blijkt al uit de setting. De auteur beschrijft het toneel als een luxe-hotelkamer en dat is minder toevallig dan het lijkt.

Een oudere man, Ian, heeft een jonge vrouw, Cate, op bedrieglijke gronden erheen geloodst met de bedoeling haar goedschiks of kwaadschiks te neuken. Een oude geschiedenis van (kinder-)verkrachting tussen hen duikt al snel op. Emotionele schade bij de vrouw blijkt uit haar hysterische toevallen en hevige stotterbuien.

De locatie is goed gekozen omdat luxueuze hotelkamers altijd iets van bedrog, decor en verlakkerij hebben en het "ontheemde" en "losgeslagene" van de man suggereren. De hotelkamer is de uitgelezen locus van een dubbele moraal, de plaats van oorlogsreporters, de metafoor van de laatste reddingsboei van een instortende samenleving die zich enkel nog per nacht de luxe van een samenhangend decor kan veroorloven. Die connotaties zijn zeer toepasselijk op de situatie van de geperverteerde, ultra-conservatieve reporter (of is het een geheim agent) die Ian is. Zeker wanneer in de straten een regelrechte oorlog uitbreekt.

Wat we zullen meemaken, is de instorting van een symbolische werkelijkheid, een kader dat de wereld als redelijk en aanvaardbaar doet overkomen. De verhaalconstructie versterkt die suggestie: van de personages komen we alleen bij flarden iets te weten, niet meer dan wat statistische gegevens.

Ze zijn vooral een allegorie van een teleurgestelde onschuld en een verrotte moraal. Naarmate het "verhaal" vordert, duikt er steeds vaker een onverklaarbare en krankzinnige coup de théâtre op die de illusie van een samenhangende plot volledig onderuithaalt. Zo wordt het gesuggereerde geweld plots duidelijk: waar de symbolische werkelijkheid uiteenvalt, vult geweld de scheuren op.

Zelfkant

Maar zo heeft regisseur Bombay het allemaal niet begrepen. Alsof de tekst niet suggestief en rijk genoeg is op zich, vindt hij het nodig om de zaken bij voorbaat overduidelijk te stellen. De twee protagonisten betreden een scène die meer wegheeft van een vervallen zolder dan van een hotelkamer: de hele regie suggereert zo van meetaf aan dat we hier met maatschappelijke verschoppelingen te maken hebben. Dat is naast de kwestie. Het maakt de komende erupties van geweld begrijpelijk, op een verkeerde manier.

Je gaat namelijk geloven dat het hier gaat over de zelfkant van de stedelijke samenleving. Dit lijkt mij een bedenkelijke en tendentieuze recuperatie van de tekst, die een veel breder onbehagen in de cultuur demonstreert dan in deze productie kan (of mag?) blijken.

Bombay "corrigeert" de tekst vrolijk verder met expliciete wijzigingen en gratuite coupures en geweldscènes. Die laatste vallen in de tekst steeds tussen de bedrijven, maar in deze regie leeft men zich ten volle uit in grand guignol die op de duur bijna lachwekkend wordt.

Bombay weet ook nooit te kiezen russen realistisch acteren en uitvergroot spel, tussen anekdotiek en analyse. Dat is vooral jammer voor de acteurs. Ik had te doen met Sofie Decleir en Sjarel Branckaerts die er, ondanks alles, toch het beste van maken. Zelfs de grootste acteur kan de essentiële fouten van deze regie niet rechttrekken.

Nog in "Les Tréteaux" tegenover de KVS aan de Lakensestraat in Brussel, tot en met 23 maart.