Date 1999-01-09

Publication De Standaard

Performance(s) Saints and singing

Artist(s) Wilson, Bob

Company / Organization

Keywords saints • steins • prelude • singing • grijns • instrumenten • glas • dezelfde • vrolijke • acteurs

Bob Wilson brengt ingenieuze poppetjesmechaniek op gang

Bob Wilson brengt ingenieuze poppetjesmechaniek op gang

Van onze medewerker ANTWERPEN -- Van Saints and singing kan je bijzonder genieten, maar hoe er een stukje over schrijven? Je kan Bob Wilsons theater of Gertrude Steins tekst niet in woorden vatten: beide berusten op een visuele en auditieve suspense die nooit tot een ontknoping komt. Er zit namelijk geen verhaal in.

Precies daaruit ontstaat echter een bijzondere betovering. Dit is "puur" theater. Omdat het zijn eigen middelen onderzoekt en -- in dit geval -- vooral celebreert.

De allereerste woordenloze scène, een prelude op Steins tekst, bevat in een notendop alle middelen die Wilson zal inzetten, op de muziek na. Rond een lange tafel zit roerloos een gezelschap in zwarte pakken met buitenmaatse kanten kragen -- een Spaans staatsieportret uit de zestiende eeuw gelijk. Een actrice gaat rond en biedt, met telkens dezelfde mechanische buiging en grimas, een (onzichtbaar) glas aan. Een na een keren de disgenoten zich naar het publiek, meten zich dezelfde uitgerokken grijns aan en heffen hun glas. Waarna een dronk volgt. Vervolgens zinkt de ene na de andere met gestileerde, langzame stuiptrekkingen, op de grond neer.

Dan maakt de bediende nogmaals haar opwachting. Haar nors-uitgestreken gelaatsuitdrukking maakt weer plaats voor een grijns. Precies dezelfde als tevoren, alleen kan je vermoeden dat ze nu iets anders betekent. Maar wat? Dat is niet te achterhalen.

Wilson behandelt zijn acteurs als marionetten, die zoals in Kleists beroemde tekst over het marionettentheater, aan hun beperkte uitdrukkingsmogelijkheden en gebrek aan zelfbewustzijn hun fascinerende charme ontlenen. Dat wordt in het hele stuk consequent volgehouden. Het is zelfs alsof wat je ziet een ingenieuze poppetjesmechaniek is, die van de prelude tot het einde zonder haperen afloopt.

Elk "poppetje" heeft zijn eigen attributen, ook in de nauwgezette bewegingen. Je hebt de vrolijke dikkerd die rondhuppelt, de krijsende juffrouw, het dametje met het pistool aan het hoofd dat rondjes draait, de kleine en grote vrouw met de wapperende, visachtige handen.... Ze vallen nooit uit hun rol en lijken ook, als door een onzichtbare kracht, in steeds dezelfde verhoudingen tegenover elkaar te komen staan.

Het kinderlijke, bijna carnavaleske van dit spel wordt nog extra onderstreept door begin- en eindaankondiging van het stuk: een groot doek waarop in krullerige en schreeuwerig gekleurde letters de titel van het stuk staat. Komt dat allen zien!

De ondertitel "an operetta" wijst in dezelfde richting en wordt door de muziek van Hans Peter Kuhn alle recht gedaan. Een klein combo, en instrumenten door de acteurs zelf bespeeld, brengen vrolijke, ongecompliceerde wijsjes.

Ze worden erg expressief, maar niet bijzonder toonvast gezongen door de acteurs. Soms worden de instrumenten en stemmen echter op zich, vanwege hun eigen expressiviteit, ingezet. De trombone uiteraard, waarvan de plotse uithalen een donderslag bij heldere hemel voorstellen. Of de stemmen, die op het einde samen een reusachtig kikkerkoor uitmaken.

Toch is dit stuk allerminst simpel. Integendeel, het is verbluffend in zijn technische en formele inventiviteit. Wilson laat bewegingen, kleuren en beelden op haast vanzelfsprekende wijze voortdurend in elkaar overkantelen.

Voor de acteurs heeft dat zijn consequenties. Je beseft nauwelijks dat het geheel beantwoordt aan zeer strikte regels van geometrie en cadrage, met telkens de opeenvolging van een proloog (het liedje Saints and singing), een vergezicht, een stilleven en een close up.

Hetzelfde materiaal wordt op steeds andere wijzen gecombineerd. En dat is inderdaad niet na te vertellen, maar alleen te beleven. Pieter T'JONCK

Nog in deSingel in Antwerpen op 9 januari (20 uur) en 10 januari (15 uur). Reserveren 03-248.28.28.