BRUSSEL -- Zeggen dat de Wooster Group Drie Zusters speelt, is een understatement, of een overdrijving. Het hangt er maar van af hoe je dit "in de weer zijn op scène" bekijkt. In elk geval is er geen sprake van een scène als een gesloten doos met een imaginaire vierde wand. Het publiek zit op een tribune voor een verhoogd plateau waarop een bonte verzameling rekwisieten en tv-monitors staan. Daarachter een lange tafel waaraan de akteurs tussen hun interventies in gaan zitten. Die opstelling heeft meer weg van een boksring met een jurytafel, of van een tv-studio met technische kabine, dan van een illusoire huiskamer.
Dat heeft verstrekkende gevolgen voor het stuk, dat de titel Brace up kreeg. In een "gewone" Tsjechov-vertolking wordt elke stilte, zelfs elke monoloog een climax van betekenis, een demonstratie van de impasse waarin de hogere Russische landadel verkeert. De scène filtert alle starende bijgedachten en afleidingseffekten, om alleen de essentie voor het voetlicht te brengen. Bij de Wooster Group is het net omgekeerd: het gaat je op de duur verwonderen dat je het verhaal nog kan volgen, ondanks alle "overbodige details", de parallelle video-montage, het gedoe aan de tafel achterin, en ga zo maar door.
Maar het is niet zomaar een kwestie van toevoeging van details -- wat je nog een eenvoudig vervreemdingseffekt zou kunnen noemen. De struktuur van het stuk is grondig gewijzigd. We zien in de allereerste plaats een bende, een troep, als van een circus, de absolute tegenvoeter van het teater.
Kate Valk is presentatrice. Ze introduceert iedereen en zegt wat die komt doen in het stuk. Dat zet de eigenaardigheden van de akteur meer in de verf dan die van het personage. Als Beatrice Roth, een oudere vrouw, de jonge Irina speelt, dan blijf je dat voelen, ondanks de tekst. Wat niet wil zeggen dat er slecht geakteerd wordt. Ron Vawter zet bij voorbeeld een prachtige kolonel neer.
Op nog een andere manier wordt de verhaalstruktuur verhaspeld. Heel vaak lummelen de akteurs gewoon wat rond, terwijl hun tekst op de videomonitor afgespeeld wordt. En sommige akteurs zijn, wegens leeftijd of andere aktiviteiten, helemaal niet aanwezig en zijn uitsluitend op video te zien.
Het lijkt allemaal chaotisch, maar als je de verschillende gebeurtenissen afzonderlijk volgt en analyzeert, merk je dat die elk op zich een logika hebben. Het stuk als geheel volgt geen dramaturgische logika, volgt dus niet de ijzeren wet van de scène, maar diverse partikuliere logika's.
De dokter bij voorbeeld (Paul Schmidt) is de man die bij Tsjechov altijd wat achteraf en lijdzaam-ironisch de teloorgang aanschouwt. Hier is hij nagenoeg permanent als kommentator op een aparte video-monitor te zien. De opname gebeurt ergens achterin, fysiek grijpt Schmidt nauwelijks in, Maar als er een deel van het stuk overgeslagen wordt -- teatraal zappen -- is hij het wel die uitlegt hoe het allemaal in elkaar zit.
De verbeelding van schoonzuster Natalya Ivanoyna (Anna Köhler) volgt een andere weg. Ook zij is alleen video-gewijs aan het woord, in close-up, maar je ziet haar ook heel vaak op de scène, als een bevallig poppetje dat geen woord uitbrengt. Het venijn op het scherm, het lief-onschuldige van de lagere sociale klasse (de wijze waarop broer Andrei, Willem Dafoe, haar ziet) in levende lijve.
Daarnaast volgen regisseur Liz LeCompte en presentatrice Kate Valk ook een eigen verhaal. Indrukken van een reis naar Japan zijn in de voorstelling, in de kledij van Valk, de prezentatiewijze als van de verteller bij stomme Japanse films, in de filmfragmentjes van oude Japanse films, ingevoegd.
Het gevolg van deze versnippering en partikularizering van fragmenten tekst en beelden is een (gedwongen) andere waarneming van de tekst. Door het isoleren van tekstfragmenten word je er meer bewust van, en ga je ze ook meer als aparte statements, op hun eigen intrinsieke waarde, of in kontrast met wat er verder nog gaande is, beoordelen. Het woord "teaterbelevenis" is dus voor een keer terecht.
"Brace up" van de Wooster Group, Ancienne Belgique, Brussel. Tot en met 27 november, telkens om 20 u 30, behalve zondag en maandag.
