Stan geeft treffend beeld van Tsjechovs chaos
Van onze medewerker ANTWERPEN -- De jongste jaren staat de groepsnaam van een gezelschap steeds minder voor een vaste personeelsbezetting. Acteurs duiken op in verschillende ensembles, over de landsgrenzen heen. Point Blankvan Stan, naar Tsjechovs eerste stuk Platonov, is daarvan een voorbeeld.
Behalve Stan-leden Jolente De Keersmaeker, Frank Vercruyssen en Sara De Roo zie je hierin bijvoorbeeld ook Günther Lesage en Gillis Biesheuvel. Bovendien neemt een reeks jonge Portugese acteurs eraan deel: het stuk werd immers met de steun van het Centro Cultural de Belem in Lissabon gemaakt. Daarom is de taal van de voorstelling Engels.
Het stuk van Tsjechov is notoir moeilijk speelbaar. De gekozen versie is deels gebaseerd op de Engelse bewerking Wild Honey door Michael Frayn. Tsjechov noemde zijn stuk een komedie. Op het eerste gezicht is dat nogal verwonderlijk, want de situaties kun je nauwelijks komisch noemen.
We treffen hier immers alle ingrediënten aan van zijn latere stukken, met vooraanstaande maar verarmde plattelandsbewoners, die onder hun ogen de oude zekerheden zien wegsmelten en niet meer de kracht kunnen opbrengen om de situatie nog in handen te nemen. In plaats daarvan dromen ze van een beter, intellectueel of amoureus meer voldragen bestaan elders. Ze vullen hun dagen met onbenullige liefdesaffaires en eindeloze klaagzangen.
In dit stuk wordt al die frustratie bij de vrouwen gekanaliseerd naar de persoon van Mikhail Platonov, gespeeld door Frank Vercruyssen. Een veelbelovende, briljante geest, die zijn studies niet afmaakte en veroordeeld werd tot een bestaan als plaatselijke schoolmeester. Hij is zowat de enige die zich op een volkomen lucide manier rekenschap geeft van de hopeloze belachelijkheid van het leventje van zijn omgeving.
Platonov is daarin, tot op zekere hoogte, een voorafspiegeling van de "man zonder eigenschappen". Zijn besef van de betrekkelijkheid van zijn gedachten en daden maakt hem amorf en amoreel. Hij is de eerste om de ondraaglijkheid van die conditie te zien, maar blijft steken in het voortdurend ironiseren.
Precies die onvoorspelbare, ongemanierde tegendraadsheid maakt hem tot het ideale doelwit van de projecties van alle vrouwen rondom hem. Aan hun lokzangen kan hij ook moeilijk weerstand bieden. Met als gevolg dat de bijna bankroete weduwe Anna Petrovna (Sara De Roo), Sofya Yegorovna (Cristina Bizarro), de nieuwe echtgenote van Anna's zoon Sergey (Gillis Biesheuvel), de dwaze chemiestudente Marya Yefimovna (Tine Embrechts) en uiteraard zijn eigen vrouw Alexandra (Jolente De Keersmaeker) naar zijn gunsten dingen. En in alle gevallen geeft hij toe.
Schot
De voorstelling slaagt er bijzonder goed in een sfeer te scheppen waarin het wanhopig-komische aspect van het stuk ten volle tot uitdrukking komt. Ze doet dat door de chaotische structuur van de tekst op een kale, precieze manier te demonstreren. Dat die chaotische structuur ook de exacte weerspiegeling is van wie Platonov is, hoeft geen betoog. In het tweede bedrijf staat een scène, volgestouwd met stoelen en tafels, model voor de turbulente ontwikkelingen van het stuk waarin iedereen op iedereen jacht maakt. De bijna lege scène daarna verduidelijkt de gênante positie van Platonov op de wijze van een deurenkomedie: de ene minnares na de andere maakt haar opwachting. De situatie kan slechts opgelost worden door een welgemikt schot.
De nadruk die zo komt te liggen op een pertinente analyse van de structuur van het stuk, gaat ten koste van het psychologische raffinement van de tekst, en dus ook het spel. Personages worden snel en raak, maar zonder detail geschetst. Door die keuze wint het stuk zoveel aan vaart en duidelijkheid, dat je dat gebrek voor lief kunt nemen. Pieter T'JONCK
Nog te zien in het Kaaitheater in Brussel, Stuc in Leuven en de Minard in Gent.
