BRUSSEL -- Het overkomt je af en toe wel eens dat je bij het lezen die opwinding voelt van: "Ja, zo is het, ik had het niet anders geschreven." Als je Frank Vercruyssen van Stan in Het is nieuwe maan en het wordt aanzienlijk frisser teksten van Büchner en Bernhard ziet uitspreken, want de opwinding verspreidt zich dan over heel zijn motoriek -- dan herken je door het hele werk dat authentiek moment.
Frank Vercruyssen speelt het spel hoog, maar op een subtiele manier die je even op het verkeerde been zet. De tekstcollage spreekt van een ironische, vaak zelfs sarcastische kijk op het menselijke bedrijf, of wandbedrijf. Over het tomeloos vervelende en zelfs ronduit onuitstaanbare van ideologieën, over het bespottelijke van de schijn ophouden, terwijl alle mensen op elkaar lijken, en elkaar dus doorzien.
Een tirade kortom, die op zich de lachlust zou opwekken als ze ernstig gedeclameerd werd. Maar trouw aan Büchners woord, spreekt Vercruyssen ze uit als een nar, zijn outfit is er ook naar. Tot aan het middel in een net maatpak, met wit hemd en das gekleed, eronder met blote benen, in een onderbroek met als bekroning joggingschoenen met dikke zolen.
Het beeld van een nar -- tegelijk ook het beeld van de burgerman in zijn blootje -- maakt de spreker kwetsbaar, maar daagt de kijker ook uit. Het besef dat de woede en de ergernis misschien wel een maat voor niets zijn, die allerminst de loop der dingen zullen veranderen, dat het zelfs lachwekkende aanstellerij is, is verrekend in de verschijning van Vercruyssen. Maar precies daarom, en omdat zijn verschijning een parodie is van de mensen die hij viseert, kan je moeilijk voorbijgaan aan de wanhoop die onder zijn boutades en boude uitspraken ligt.
Klankband
Op een bepaald ogenblik, net als hij uiteengezet heeft dat de mensen hun hele leven alleen uit verveling handelen, onderbreekt hij de voorstelling; gedurende een kwartier laat hij klankbandjes met CNN-berichten over de Golf-oorlog horen, en in het licht van het voorgaande komt de bespottelijke ernst, het onmogelijke van de patriottische retoriek, het onwaarschijnlijke ook van de wijze waarop de meest gruwelijke gebeurtenissen door reporters als interessante weetjes aangekaart worden, scherp naar voren.
Voortdurend is Vercruyssen op een heel gedreven en intense manier bezig met deze teksten en bandjes, die hij samen met Willy Thomas en Yolente De Keersmaecker samenstelde. De authenticiteit die daardoor uit de voorstelling spreekt, is er ook de zwakte van: de band tussen tekst en klankbandjes bestaat eigenlijk enkel door de persoon die we op scène zien. Je onderkent wel het verband, maar dat heeft meer te maken met een gelijkaardige woede die zowel uit de teksten als uit de bandjes spreekt.
Redenering, of zelfs maar een structureel verband, is daarbij ver te zoeken. De bandjes-passage wordt daardoor nogal pamflettair, en vormt een breuk in de voorstelling. Nadien is het, ondanks Vercruyssens moeiteloze omschakeling, lastig om weer aan te sluiten bij de teksten.
Er is ook een tweede acteur, Willy Thomas, op de scène, in hetzelfde pakje. Maar hij zegt slechts een paar zinnen. Hij is vooral klankbord. Aanvankelijk is dat niet zo duidelijk. Als je binnenkomt lopen beide acteurs geagiteerd rond. Blikken heen en weer suggereren dat Thomas Vercruyssen aanspoort om zijn zeg te doen. Het is een stukje anekdotiek of fliktie dat nergens in de voorstelling terugkeert.
De suggestie van opwinding die ervan uitgaat, trivialiseert wat achteraf komt een beetje tot een nummer, dat van de man die zijn gal spuwt; En eigenlijk was het helemaal niet de bedoeling er een vrijblijvend nummertje van te maken, dunkt mij. De authenticiteit van de manier waarop de acteur met het uitstekende tekstmateriaal omgaat maakt er zelfs een gedenkwaardige voorstelling van.
