Het laatste woord over begeerte is niet gezegd
BRUSSEL -- Herinneringen aan de Donau is het laatste deel van de reeks teaterstukken "Journalistiek werk" van het Brusselse gezelschap "De Parade". De reeks wil het verschijnsel begeerte aan een nader onderzoek onderwerpen. Ze begon met een rekonstruktie van de interviews van Hubert Fichte met de moordenaar Hans Eppendorfer. Alle daarna volgende stukken hadden een kollage-struktuur: interviews, faits divers en biografische gegevens werden samengevoegd en gespeeld in een vrij ingehouden stijl. Pasolini, Warhol en de Amerikaanse seks-industrie en ten slotte Freud passeerden de revue. Freud zelfs twee keer, want aan Herinneringen aan de Donau ging Freud/notities vooraf.
Wie verwacht had na afloop alles te weten over het fenomeen begeerte komt (uiteraard) bedrogen uit. Als je bij het einde van deze reeks stukken van iets doordrongen bent, is het vooral dat er ontzettend veel over begeerte geschreven en gepraat is, en vooral, dat het laatste woord uiteindelijk nooit gezegd zal worden.
Het laatste deel eindigt dan ook zoals het eerste begonnen was, met een interview. Een journaliste ondervraagt Sergej Pankejeff, de "Wolvenman" (een van Freuds beroemdste gevallen). Tot veel belangrijke uitspraken kan ze hem niet verleiden, ondanks haar agressieve vragen. De wolvenman countert die agressie op een heel andere manier: bijna onmerkbaar schuift hij dichter bij haar. Je voelt zo dat hij haar best wel zou willen verleiden, en in alle geval plezier beleeft aan de aandacht die hij geniet. Na alle nietszeggende antwoorden luiden zijn laatste woorden, en die sluiten de reeks stukken ook af: "Het belangrijkste is uiteindelijk de liefde (welke vorm ze ook aanneemt)". En dat vat alles samen. Alle andere anekdotes in het stuk wijzen in dezelfde richting. Achter Kurt Eisslers bewonderende woorden en de fanatieke verdediging van Freuds werk voel je een begeerte die het strikt wetenschappelijk-filozofische ver overschrijdt. En dat maakt deze beheerder van het Freud-archief in New York weerloos wanneer de buitenwacht, in de persoon van Jeffrey Masson, minder vleiende berichten over Freud wereldkundig maakt. Het zijn allemaal verhalen die, bij nader toezien; steeds ingewikkelder en moeilijker te vatten zijn. De ware toedracht en motieven van de personnages wordt steeds minder duidelijk. Het grappige en intrigerende van dit stuk is dat Freud zelf nooit rechtstreeks aan het woord komt. De man die het onvatbare van het menselijk handelen en spreken in een teorie gegoten heeft, zwijgt zelf, net als in een echte analyse. Hij laat de anderen praten en analyseren. Dat is een goede greep geweest van scriptschrijvers Willem Carpentier en Rudi Meulemans. Zonder een teoretische uiteenzetting te geven, krijg je toch een idee van de werking en de teorie van de psycho-analyse. Het akteerwerk van Kris Cuppens, Caroline Rottier en Carpentier zelf onderbouwt dat opzet opnieuw op een sobere, maar efficiënte manier.
Toch bevredigt de voorstelling niet helemaal. Een aantal verhalen verwijst duidelijk naar de inval van de nazi's in Oostenrijk in '38, en de ondertitel van het stuk luidt ook "over Wenen, Freud en het nazisme". Maar die tematiek is bepaald weinig uitgewerkt. De verwijzingen hangen in het luchtledige, en je moet naar het programmaboekje grijpen om enige toelichting te krijgen bij de keuze om ook het nazisme te belichten. Het is evident dat een totalitaire ideologie haaks staat op Freuds denken, maar veel verder dan die vaststelling komt het script niet.
Nog tot 26 juni in de ruimte van De Parade. Hoogstraat 13, 1000 Brussel, elke dag behalve maandag en dinsdag, om 20.30 uur. Reservaties: 02-512.91.77.
